Η τσιφλικοποίησις τής Βήσσανης. - Έξαναγκασμός των κατοίκων πρός υπογραφήν πωλητηρίου εγγράφου του χωρίου των πρός τον Αλή πασά. -Νομιμοποίησις της αυθαιρεσίας του υπό του Σουλτάνου και εν συνεχεία της Ελληνικής κυβερνήσεως...
Ή Βήσσανη φαίνεται πώς κατώρθωσε νά διατηρηθεί στήν κατηγορία του ελεύθερου χωρίου (κεφαλοχώρι) μέχρι των χρόνων του Άλή πασά. Κάποτε όμως—κατά ποιά χρονολογία άκριβώς δέν είναι γνωστό—περνώντας ο πασάς άπο τή Βήσσανη, φιλοξενήθηκε ηγεμονικά άπο τούς κατοίκους της και έφυγε κατευχαριστημένος στά Γιάννινα.
Ύστερα άπο λίγο καιρό δε, προσκάλεσε εκεί τούς προύχοντες της γιά νά τούς ανταποδώσει τή φιλοξενία μ’ ένα γεύμα στό Νησί. Όταν ήλθαν οι Βησσανιώτες στά Γιάννινα κι’ έμαθαν το σκοπό τής προσκλήσεώς τους χάρηκαν υπερβολικά γιά τήν τιμή πού τούς έκαναν και ακολούθησαν τον πασά στήν προκυμαία, όπου ήταν αγκυροβολημένη ή ήγεμονική του λέμβος. Μπήκαν όλοι μέσα σ’ αυτή κι’ όταν προχώρησαν κι’ εφθασαν στο μέσον τής λίμνης, ο τύρραννος έβγαλε ένα έγγραφο άπο τή τσέπη του και τείνοντάς το προς τούς Βησσανιώτες τούς είπε «υπογράψτε». Όταν αυτοί είδαν, οτι το έγγραφο εκείνο ήταν παραχωρητήριο τού χωριού τους προς αυτόν, άρνήθηκαν νά το υπογράψουν.
Τότε τούς έριξαν στή λίμνη οί δήμιοι πού τον συνώδευαν και τούς ανέσυραν μισοπεθαμένους όταν μπροστά στο βέβαιο θάνατό τους, δήλωσαν με νοήματα πώς εδέχοντο νά το υπογράψουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο ή Βήσσανη έπι Άλή πασά έγινε κτήμα του, τσιφλίκι του....
Μετά την ήττα και τον αποκεφαλισμό του σατράπου, πιθανώς γιά μιά περίοδο, άπεκατεστάθη ή Βησσανη. ως κεφαλοχώρι, πριν ακόμα ή τουρκική κυβέρνησις οίκειοποιηθεί τά λεγόμενα τσιφλίκια του Άλή πασά. Τήν κατάστασι αυτή όμως ανέτρεψε ισχύων τουρκαλβανός τής περιοχής, έν τώ μεταξύ, κι’ έτσι έπανήλθε και πάλι στήν κατηγορία τών τσιφλικιού ώς έξης :
«Κατά το έτος 1827 ό Μουχουρντάρη μπούτζας άπο τούς Μουρατάταις, έζάπωσε τά Τσαραπλανά καί Φραστανά, ό δέ Άλήκο Λιάμζα εζάπωσε τή Βήσσανη ώς ράητα αύτουνών. [1] Ο Άλήκος είχε καί τήν Όστανίτζα...» [2]
Κατά τον Λαμπρίδην, ο Λιάμπη Λιάλιας (προφανώς Λιάμζας) πού κατείχε τότε το 1)3 τής Ρουψιάς, άπλωσε τά χέρια του καί σ’ άλλα έλεύθερα χωριά καί με κάθε τρόπο τά μετέτρεψε σέ ιδιοκτησία του έκτος άπο το Δελβινάκι, Σωπική καί Σέλτση. [3] Στούς Βησσανιώτες, λέγει, ο Λιάλιας ύπεσχέθη δισσάκι μέ φλωριά μετά τήν κανονική πώλησι των περισυσιών τους σ’ αυτόν. Άλλ’ άνθρακες ο θησαυρός! Μόνον ο πρωτοπαππάς Πάνος Οικονόμου, τονίζει, καί ο Μπασιάς πάππος του Ήροκλέους Βασιάδου, πρόκριτος τότε της Βησσάνης, μόνον αυτοί σχεδόν δεν ώμολόγησαν τήν επίσημη πώλησι της πατρίδας τους. Καί καταδιωκόμενοι γι’ αύτον τό λόγο αναγκάστηκαν νά φύγουν καί να έκπατρισθούν γιά νά σωθούν...
Αλλά καί τό καθεστώς του Λιάμζα, δεν κράτησε πολύ, γιατί σε λίγο ο Σουλτάνος υποκατέστησε τόν Άλή πασά στήν καταδυνάστευσι της Βήσσανης καί όλων τών άλλων χωριών πού λέγονται ιμλιακοχώρια. [4] Χωρίς νά δώκει προσοχή στά δίκαια παράπονα τών κατοίκων πού ύπεβλήθησαν τότε διά μέσου τών Μητροπολιτών καί του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οί κάτοικοι τών χωριών τής κατηγορίας αυτής, κατέβαλον συνολικά ώς φόρο γεωργικής παραγωγής έτησίως,δέκατο καί γεώμορο μαζύ, 4)10! Δηλαδή σέ εκατό οκάδες λ. χ. σιτάρι κατέβαλον ώς φόρο 40 οκάδες καί έλογίζοντο ως περιουσίες του Σουλτανικού θησαυροφυλακείου πού μετά τό Σύνταγμα περιήλθαν στό τουρκικό Δημόσιο.
Άτυχώς δέ το καθεστώς αυτό έξηκολούθησε καί μετά τήν άπελευθέρωσι αρκετά χρόνια, γιατί τό Ελληνικό Δημόσιο ύπεκατέστησε τό τουρκικό, παρα τις εντονες διαμαρτυρίες τών ενδιαφερομένων κατοίκων. "Όπως δέ προκύπτει από τά κατωτέρω έγγραφα, οί Βησανιώτες έξηγόρασαν τό χωριό τους έπλήρωσαν δηλ. τό Ελληνικό Δημόσιο γιά νά αποκτήσουν δικαίωμα ιδιοκτησίας στον τόπο τους! [5]
«Βασίλειον τής Ελλάδος.
Ύπουργείον Γεωργίας:Δ)σις Εποικισμού.
Άπόφασις άριθ. 9.
Ό υπουργός τής Γεωργίας.
Λαβόντες ύπ’ όψει:
1) αίτησιν τών κατοίκων Βησσάνης Πωγωνίου πρός άποκατάστασιν αυτών εις τό ρηθέν αγρόκτημα του Δημοσίου,
2) τήν άπό 25-1-1920 έκθεσιν του έφορου Πωγωνίου περί του έθνικού τούτου χωρίου....
Άποφασίζομεν:
α) Εις τους κατοίκους καί καλλιεργητάς του αγροκτήματος Βησσάνης εκπροσωπούμενους μέχρι τής έκλογής διοικητικού συμβουλίου του ύφ’ ήμών έγκριθησομένου συνεταιρισμού τών υπό τής ήδη έκλεγείσης 3μελούς επιτροπής συμφώνως πρός τό άρθρον 11 του άγροτικοΰ νόμου, παραχωρούμεν έναντι τιμήματος δρχ. 67 χιλιάδων και καλλιεργουμένας έκτάσεις του έν λόγω αγροκτήματος (ιμλιακίου), τών βοσκησίμων άλλ’ ανεπίδεκτων καλλιεργείας έκτάσεων νόμω μεταβιβαζόμενων είς τό νομικον πρόσωπον τής ιδίας Κοινότητος.
β) Όσον άφορά τάς καλλιεργησίμους εκτάσεις, έπιφυλασσόμεθα νά άποφανθώμεν μετά τήν συγκέντρωσιν τών αναγκαίων στοιχείων, ώς πρός τήν παραχωρητέαν έκτασιν και τήν οφειλομένην άποζημίωσιν.
γ) Του ανωτέρω όριζομένου τιμήματος, ήτοι το έν τρίτον 1)3, εκ δραχ. 22.334, νά κρατηθώσιν άμέσως, μεθ’ ό και μόνον νά μεταβιβασθή ή νομή του κτήματος είς τούς δικαιούχους. Τά υπόλοιπα 2)3 νά καταβληθώσιν είς τό Δημόσιον εις πέντε έτησίας δόσεις, μετά τήν αποπληρωμήν του οποίου, νά γίνη ή μεταβίβασις καί ή μεταγραφή τής κυριότητος του κτήματος.
Έν Άθήναις τη 7-9-1920.
Ό υπουργός Άνδρ. Μιχαλακόπουλος». [6]
...........................................................
Κατόπιν τής ανωτέρω υπουργικής αποφάσεως, καί άφού κατεβλήθη σχετικό τίμημα έξεδόθη ή κατωτέρω υπουργική άπόφασις που παραχωρεί τή Βήσσανη στους Βησσανιώτες :
Άπόφασις παραχωρήσεως ιδιοκτησίας Βησσάνης.
«Μετεγράφη είς τόμον Ε' αυξ. άριθ. 903)12 Ιουνίου 1932.
Ελληνική Δημοκρατία
Τό Ύπουργείον Γεωργίας Δ)σις Εποικισμού, δηλοποιεί οτι:
δυνάμει του Δ)τος «περί κωδικοποιήσεως τών άγροτικών νόμων» παραχωρεί είς τελείαν καί πλήρη ιδιοκτησίαν Κοινότητος Βησσάνης τών άπογόνων ή νομίμων κληρονόμων του (του Συνεταιρισμού) τάς έν τώ εθνικώ κτήματι (ίμλιακίω) Βησσάνης, κειμένων έν τή Κοινότητι Βησσάνης τής Επαρχίας Πωγωνίου γαίας έκ στρεμμάτων 24 χιλιάδων περίπου, ας μέχρι τής παραχωρήσεως αυτών, δυνάμει τής ύπ’ άριθ. 9 άπό 7-9-1920 άποφάσεως του υπουργείου Γεωργίας έκαλλιέργει ούτος επί κληρονομική νομή (μπάστινα) συμφώνως τώ καταρτισθέντι υπό τής υπηρεσίας Έποικισμού οριστικώ καταλόγω κληρονομικών νομέων, επί τή βάσει τής ύπ’ άριθ, 20-12-1930 ύπευθύνου δηλώσεως, τεθεωρημένης ύπό τής προσωρινής επιτροπής κληρονομικών νομέων ή του Συνεταιρισμού αυτών.
Τό τίμημα τών είς τάς παραχωρημένας ταύτας γαίας άναλογούν κατεβλήθη διά τούσυνεταιρισμού είς τό Δημόσιον Ταμειον διά του ύπ’ άριθ.... (Σημ. Ακολουθεί περιγραφή καί όρια παραχωρουμένων εκτάσεων).
Ό προϊστάμενος του γραφείου Έποικισμού Ίωαννίνων, Β. Καστρίτσιος.
Άριθ. παραχωρητηρίων 6108-6111. Εξοφληθέν τίμημα μπασταίνης.
Έθεωρήθη.
Έν Άθήναις τή 8-6-1932.
Εντολή Ύπουργού,
ο Δ)τής.
..........................................................
Καί γιά νά επισημοποιηθεί καλλίτερα ή τερατώδης άδικία τής Ελληνικής Κυβερνήσεως πρός τους Βησσανιώτες, ακολουθεί καί συμβολαιογραφική πράξις παραχωρήσεως της Βησσάνης πρός τούς Βησσανιώτες υπό του Έλληνικού Δημοσίου:
«Παραχώρησις νομής ίμλιακίου Βησσάνης.
Έν Ίωχννίνοις τήν 23-5-1921 ημέραν Τετάρτην και εν τώ τή κατά τήν ιδίαν οδον Ζωσιμαδών καταστήματι τής Γενικής Δ)σεως Ηπείρου, ενθα κληθείς μετέβην, ενώπιον έμού του Συμβολαιογράφου Ίωαννίνων Δ. Λιάσκου κατοικούντος καί εδρεύοντος ένταύθα καί τών γνωστών μοι μαρτύρων καί μή νόμω εξαιρετέων ενηλίκων πολιτών έλλήνων Σ. Κιτσο- λάμπρου κλπ. ένεφανίσθησαν οι γνωστοί μου καί μή νόμου εξαιρετέοι, άφ’ ενός ο I. Καρδίτσης γενικός γραμ)τεύς τής Γ)κής Δ)σεως Ηπείρου καί ώς έκ τής υπηρεσίας του κάτοικος Ίωαννίνων, ένεργών ώς άναπληρών τον Γενικόν Δ)τήν Έπείρου κ. Κίμωνα Χαλκοκονδύλην καί άφ’ ετέρου οι: Δημ. Κόντης δικολάβος, Σπ. Μέντζος άρτοποιός καί Χρ. Σουλιώτης ύποδιδάσκαλος, άπαντες δέ κάτοικοι του χοορίου Βησσάνης, ένεργούντες έπί τού προκειμένου ώς έκπροσωπούντες τήν Κοινότητα Βυσσάννης καί άποτελούντες τήν 3μελή προσωρινήν επιτροπήν εξαγοράς του χωρίου των ίμλιακίου Βυσσάνης καί ό μέν πρώτος ώς πρόεδρος, ό δεύτερος ώς ταμίας καί ο τρίτος ώς γραμμαιεύς καί προκύπτει έκ του ώδε συνημμένου πιστοποιητικού ύπ’ άριθ. 555 τής 22-5- 1921του γεωργικού γραφείου Έποικισμού Ίωαννίνων καί έζήτησαν τήν σύνταξιν του παρόντος, διά του οποίου εδήλωσαν καί συνωμολόγησαν τά άκόλουθα:
οτι δυνάμει τής ύπ’ άριθ. 9 τής 7-9-1920 άποφάσεως του 'Γπ. Γεωργίας, συνημμένης ώδε έν αντιγράφω άπεφασίσθη είς τούς κατοίκους του Έθνικού χωρίου Βυσσάνης έκπροσωπουμένους υπό τών άνωτέριο συμβαλλομένων ύπό τήν έκτεθείσαν ίδιότητα, παραχώρησις του ώς άνω έθνικού χωρίου Βυσσάνης άντί όλικού τιμήματος έκ δρχ. 67 χιλιάδων. Έφ’ ώ έγένετο τό παρόν κλπ. Οί συμβαλλόμενοι...».
.................................................................
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] «Φωνή Πωγωνίου» φύλ. 155. Σπ. Κοντονάσιου, παληά χειρόγραφα.
[2] Κατά τόν Άραβαντινό κ. ά. άλλοτε ήταν πόλις. Τήν ετυμολογεί δέ ώς Υποστενίτζα. Άλλοι θεωρούν τό όνομα σλαυικό πού σημαίνει, σταθμό, κατάλυμα. Πιθανόν όμως νά σχετίζεται μέ τό όνομα τής γιαννιώτικης φεουδαρχικής οίκογενείας Στανίτση, πρωτασηκρίτη, πού σώζονταν τό 1430.
[3] Κατά τόν ίδιο τό Δελβινάκι έκρατήθη στήν προνομιούχο θέσι τού έλευθεροχωρίου «εις τήν κατ’ έξαίρεσιν άκαταγώνιστον καί άκαταπόνητον προσπάθειαν τών προκρίτων του». Στόν κατάλογο ομως του διδασκάλου του Γένους Χρ. Φιλητά πού περιέχεται στήν ιστορία Άλή πασά του Σ. Άραβαν, συμπεριλαμβάνεται και τό Δελβινάκι μεταξύ τών ιμλιακοχωρίων, όπως άλλωστε καί όλα τά χωριά τής περιοχής.
[4] Ή λέξις ιμλιάκ προέρχεται άπό τήν τουρκική ’Εμλιάκ χουμαγιούν=κτήματα του Στέμματος. Άπ’ αυτή ώνομάστηκαν ιμλιακοχώρια, ειδική κατηγορία κτημάτων τά όποια ή τουρκική εξουσία θεωρούσε ώς άνήκοντα στό τουρκικό δημόσιο, έν άντιθέσει μέ τήν κατηγορία τών Μούλκι (πλθ. του ιμλιάκ) πού είναι γνωστά ώς κεφαλοχώρια ή έλευθεροχώρια.Ανάμεσα όμως στις δυό αυτές κατηγορίες κτημάτων υπάρχει ή ουσιώδης διαφορά οτι, ή μέν πρώτη κατέβαλε ώς φόρο γεωργικής παραγωγής 4)10 ή δέ άλλη μόνον δέκατο δηλ. δέκα τοις εκατό, περίπου.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ:Για το ιδιοκτησιακό καθεστώς που σχετίζεται με την εποχή και την περιοχή δείτε και ΕΔΩ
[5] Γιά τήν εξαγορά τής Βησσάνης άπό τούς Τούρκους υπήρχε τό κληροδότημα Νικολάου Βράγκαλη πού προέβλεπε σχετικώς. Ώς έκ τούτου κατεβλήθη τό ποσόν άπό τό έν λόγω κληροδότημα, ένεκα του οποίου ό φιλόπατρης διαθέτης έχει κηρυχθεί μέγας ευεργέτης τής Κοινότητος.— Έλέγετο δτι ή Βήσσανη. ώς έθνικόν κτήμα, ήταν αφιερωμένη σέ κάποιο τζαμί του Βερατίου.
[6] 'Ο Άν. Μιχαλακόπουλος [***] ώς υπουργός έπεσκέφθη τή Βήσσανη μέ πολυάριθμο ακολουθία καί Ήπειρώτες βουλευτές κατά τις άρχές του 1914, ώς προσκεκλημένοι τής Κοινότητος, έφιλοξενήθησαν δέ στό σπίτι του Ν. Τζάκου.
Πηγή: Σπύρος Στούπης- "Πωγωνησιακά και Βησσανιώτκα"-Τομος Α-1962
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου