Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Ο Κόσμος κατ εμέ» ο Ροβήρος Μανθούλης καταγράφει ένα περιστατικό που μάλλον πέρασε απαρατήρητο. Ένα επεισόδιο ενός μηδέποτε ομολογημένου πολέμου εναντίον της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Αλβανίας στον οποίο συμμετείχε η Ελλάδα...
Την εποχή εκείνη, 1954-55, ο Ρ. Μανθούλης υπηρετούσε τη στρατιωτική θητεία του και λόγω της καλής γνώσης της αγγλικής από τις σπουδές του στην Αμερική, ήταν αποσπασμένος, στο γραφείο του Πρωθυπουργού, Αλέξανδρου Παπάγου.
«Μια μέρα ήρθε μια επιστολή ιδιόχειρη στα γερμανικά. Τα οποία δεν γνώριζα. Κανονικά, η επιστολή θα έπρεπε να πάει για μετάφραση στο Υπουργείο Εξωτερικών. Αλλά με διέταξαν να την πάω στην ΚΥΠ. Έκλεισα ραντεβού με τον αρμόδιο εκεί στις ξένες γλώσσες και την πήγα προσωπικά για μεγαλύτερη ασφάλεια. Ήταν η 14η Μαΐου. Μόλις πέρασα την πόρτα, βρήκα όλο το κτίριο ανάστατο. Τρέχαν οι πάντες απάνω κάτω σαν τρελοί. «Τι συμβαίνει εδώ;» ρωτάω τον συνάδελφο ανθυπολοχαγό. «Άστα -μου λέει μόνο- έγινε χαμός στα αλβανικά σύνορα. Έγινε μια επιχείρηση το πρωί και δεν γύρισε κανείς».
Λίγο αργότερα:
«Επιστρέφοντας από την ΚΥΠ, την ημέρα που έγινε η αποτυχημένη επίθεση στην Αλβανία, βλέπω έναν Αμερικανό με καβουράκι να ανεβαίνει ασθμαίνοντας τις σκάλες που οδηγούν στο γραφείο μου. Μου ζητάει μια Υπηρεσία Επιχειρήσεων του ΓΕΣ. Δεν είναι εδώ το ΓΕΣ, του λέω. Είναι μια άλλη σκάλα που πάει στο Γενικό Επιτελείο Στρατού. Φεύγει τρέχοντας και αναστατωμένος.»
Δεκαετίες αργότερα αναγνώρισε τον «αμερικανό με το καβουράκι» σε κάποιες φωτογραφίες που είχαν σχέση με τη δολοφονία του Κένεντυ: ήταν ο υψηλόβαθμος πράκτορας της CIA, Howard HUNT!
Η μαρτυρία του Μανθούλη είναι η πρώτη από ελληνικής πλευράς που κάνει λόγο για πολεμική επιχείρηση με θύματα έλληνες στρατιώτες σε αυτό τον πόλεμο που διεξήγαν οι Ηνωμένες Πολιτείες με την Αγγλία και σε συνεργασία με Ελλάδα και Ιταλία για την ανατροπή του καθεστώτος Χότζα. Αυτή την πρώτη πράξη του Βρωμερού Πολέμου, αυτού που κατ ευφημισμόν αποκαλούν «Ψυχρό».
Οι μέχρι τώρα αναφορές στην Ελλάδα (βιβλία ή άρθρα) μιλούν για «αθώες» περιπτώσεις κατασκοπίας, όσο αθώες μπορεί να είναι αυτές, όπου τα θύματά τους, οι περισσότεροι Βορειοηπειρώτες υπέφεραν στα «γκουλάγκ» του Αλβανικού καθεστώτος μετά τη σύλληψή τους. Ελάχιστες οι αναφορές σε νεκρούς αυτών των μυστικών δραστηριοτήτων. Μόνο κάποιες εκτελέσεις. Πιο σημαντική η μαρτυρία του Νικολάου Σταύρου που περιγράφει την αναζήτηση των οστών του καταδικασμένου και εκτελεσμένου το 1953 στην Αλβανία αδελφού του Γρηγόριου, πράκτορα της CIA.
Ο Ν. Σταύρου, μετά από επίμονες προσπάθειες κατάφερε να αποδοθεί μεταθανάτια στον αδελφό του το Μετάλιο Εξαιρέτων Πράξεων «για τις υπηρεσίες τις οποίες προσέφερε στο έθνος» το οποίο παρέλαβε στις 19 Σεπτεμβρίου 1991 από τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Ιωάννη Βαρβιτσιώτη! Αντίστοιχο αμερικάνικο δεν ζήτησε.
Η περίπτωση του Νικήτα Αγαπητίδη, που έγραψε το βιβλίο «Το χρονικό μιας αιχμαλωσίας» καθώς έμεινε στις φυλακές της Αλβανίας από το 1949 ως το 1956 είναι διαφορετική καθώς ήταν αιχμάλωτος του Δημοκρατικού Στρατού εναντίο του οποίου πολεμούσε με τον Βασιλικό Στρατό στο Γράμο.
Το 2006 αποκαλύφθηκαν πολλές πτυχές αυτού του πολέμου και φυσικά ο ρόλος της Ελλάδας, όταν αποχαρακτηρίστηκαν από τη CIA 2.300 έγγραφα που αφορούν την επιχείρηση με το κωδικό όνομα OBOPUS (αρχικά BGFIEND). Μια επιχείρηση που ξεκίνησε ως κοινή δράση της Αμερικής με την Αγγλία το 1949 αλλά από το 1952 και μετά συνεχίστηκε μόνο από την Αμερική μέχρι το 1958.
Η πιο εκτεταμένη αναφορά σε αυτά τα ντοκουμέντα έγινε στο πόρταλhttp://www.hitandrun.gr το Σεπτέμβριο του 2014 σε τέσσερις συνέχειες με τίτλο «Ντοκουμέντο: Παραστρατιωτικές επιχειρήσεις της CIA στην Ελλάδα.»
Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι δεν επρόκειτο για απλή επιχείρηση κατασκοπίας αλλά για την απόπειρα δημιουργίας αντάρτικου στο εσωτερικό της χώρας που θα έδινε την αφορμή για εισβολή αμερικανικών, αγγλικών και ελληνικών δυνάμεων από τη θάλασσα, το αέρα και την ξηρά, στα σύνορα με την Ελλάδα. Στα πλαίσια της προετοιμασίας της εισβολής στρατολογούνταν και εκπαιδεύονταν κομάντος σε πολλά κρυφά στρατόπεδα σε Γερμανία, Μάλτα, Ιταλία και φυσικά Ελλάδα. Στην Αθήνα βρίσκονταν το επιτελείο της CIA που διεύθυνε την επιχείρηση.
Οι πρώτες αναφορές στα έγγραφα της CIA μιλούν για χιλιάδες Αλβανούς στα βόρεια της χώρας, καθώς εκεί υπήρχε η μεγαλύτερη συγκέντρωση αντικαθεστωτικών, που ήταν έτοιμοι να πάρουν τα όπλα για να ανατρέψουν το καθεστώς του Χότζα. Έγγραφο του 1951 (OBOPUS BGFIEND VOL. 20 (BGFIEND OPERATIONS)_0012) παραθέτει αναλυτικά τα χωριά και των αριθμό των ανδρών που είναι πρόθυμοι να ενταχθούν στις αντάρτικες ομάδες.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ
Αλλά φαίνεται ότι και η ελληνική μειονότητα δεν έμμεινε αμέτοχη σε αυτή την πολεμική προσπάθεια των αγγλοαμερικάνων για την ανατροπή του καθεστώτος. Έγγραφο της CIA με ημερομηνία 3 Μαΐου 1949 που αναφέρεται στο ξεκίνημα των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό. Οι επιχειρήσεις είναι τρεις. Να θυμίσουμε ότι την εποχή εκείνη μαίνονται οι μάχες σε Γράμο και Βίτσι.
Η πρώτη επιχείρηση γίνεται από τη CIA σε συνεργασία με τις Μυστικές Υπηρεσίες του Ναυτικού της Ιταλίας. Αφορά την αποστολή εκπαιδευμένων πρακτόρων στο εσωτερικό της Αλβανίας. Στόχος τους η επαφή με «αντιστασιακές» οργανώσεις που υπάρχουν στη χώρα, κυρίως στην κεντρική Αλβανία. Η επιχείρηση έγινε στις 15 Φεβρουαρίου 1949. Η ομάδα των πρακτόρων, μετά την ολοκλήρωση της αποστολής, επέστρεψε, μέσω Καστοριάς στην Αθήνα.
Η δεύτερη επιχείρηση, πάλι από την Ιταλία, σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του ίδιου έτους.
Η τρίτη επιχείρηση έχει καθαρά «ελληνικό χρώμα». Σε αυτή την επιχείρηση κεντρικό ρόλο παίζει η οργάνωση ΚΕΒΑ (Κεντρική Επιτροπή Βορειοηπειρωτικού Αγώνος) με επικεφαλής τους Στέφανο Βενακίδη, πρόεδρο της ΚΕΒΑ, υπάλληλο της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας και τον Νικόλαο Πάνγκο, φυσικό, αντιπρόεδρο της ΚΕΒΑ.
Και οι δυο, όπως αναφέρει το έγγραφο, έχουν ήδη ενεργήσει κατασκοπία στην Αλβανία όπου υπάρχουν δεκαοκτώ ενεργοί πράκτορες στις πόλεις Αργυρόκαστρο, Λεσκοβίκι, Περμετή, Βελόνα, Κορυτσά και Χιμάρα. Η ΚΕΒΑ διαθέτει 5.000 ενεργά μέλη στην Ελλάδα και 2.300 στη Νότια Αλβανία.
Έργο της ΚΕΒΑ είναι η συλλογή πληροφοριών για τις «αντιστασιακές» οργανώσεις στη Νότια Αλβανία, πληροφορίες για τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, τη βοήθεια της Αλβανίας προς τους έλληνες αντάρτες και θέσεις μάχης.
Το ίδιο έγγραφο αναφέρει ότι το κέντρο επιχειρήσεων βρίσκεται στην Αθήνα αλλά υπάρχει σχέδιο να δημιουργηθεί ένα ακόμα στα Ιωάννινα. Στην Ελλάδα γίνεται και η εκπαίδευση των πρακτόρων. Πέντε από αυτούς εκπαιδεύονται στους ασυρμάτους ενώ και το κέντρο ασύρματης επικοινωνίας με τους πράκτορες στην Αλβανία θα εγκατασταθεί σύντομα στην Ελλάδα.
Στο τέλος του εγγράφου παρατίθεται ονομαστικός κατάλογος 27 πρακτόρων και «ταχυδρόμων» που προέρχονται από την ΚΕΒΑ με τον τόπο κατοικίας τους και το επάγγελμα. Διατηρούμε τη πρωτότυπη γραφή των ονομάτων ανθρώπων και τόπων για να αποφύγουμε λάθη στη μεταγραφή.
Sophocles KALEMIS, Nokovo, αγρότης
Theodore PRIFTIS, Mingouli, γαιοκτήμονας
Alekos ELEFTHERIOU, Doxati, γαιοκτήμονας
Serrean MENJOLI, Lasaratos, γαιοκτήμονας
Islami BAKO, Lasaratos, γαιοκτήμονας
Nikolaos PAPAGIANNIS, Leskoviki, γιατρός
Vassilios KITAS, Vlacho Ipsilotera, γαιοκτήμονας
Rakipi MOURTO, Koritza, γαιοκτήμονας
Refat ZACHE, Bozhigrad, γαιοκτήμονας
Izet KANI, Tretenik, γαιοκτήμονας
Andreas HADJIS, Permeti, έμπορος
Lambros ELIADES, Valona, μηχανικός
Ioannis SKOURAS, Himara, αγρότης
Pavlos PAVLOU, Tirana, γιατρός στον Αλβανικό στρατό
Demetrios VASSIS, Argyrocastro, εστιάτορας
Michael GIONNIS, Nokovo, γαιοκτήμονας
Charalambos PAPAVASSILIOU, Kestorati, γαιοκτήμονας
Selim HURI, Lasaratos, γαιοκτήμονας
Fanis GOULOUAS, Labovon Stavrou, ιερέας
Demetrios TSOUKAS, Vlacho Ipsilotera, γαιοκτήμονας
Pavlos VASSOU, Vlacho Ipsilotera, γαιοκτήμονας
Nejip OZMANI, Mekouliari, γαιοκτήμονας
Etem BLATCHIA, Nikolitsa, γαιοκτήμονας
Michael DOKOS, Valona, λογιστής
Ioannis SPONGOS, Himara, διευθυντής του ελαιουργικού συνεταιρισμού
Filippos LIASK0S, Pikerni, αγελαδοτρόφος
Gregorios GHIKAS, Tirana, υπάλληλος της Εισαγγελίας
Σε άλλα έγγραφα, όπως τα απομαγνητοφωνημένα και μεταφρασμένα στα αγγλικά πρακτικά της δίκης των αλβανών επικεφαλής της αποτυχημένης συνομωσίας το 1954 υπάρχουν πληθώρα στοιχείων από την ενεργό συμμετοχή της Ελλάδας, ονόματα ελλήνων στρατιωτικών που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις, ιδιωτών που βοηθούσαν κλπ.
Ο 1954 είναι και η χρονιά της μεγαλύτερης επιχείρησης εισβολής, μάρτυρας της αποτυχίας της οποίας ήταν ο Ροβήρος Μανθούλης. Από κει και μετά οι «επισκέψεις» στην Αλβανία περιορίστηκαν «σε δυο το πολύ το χρόνο», όπως αναφέρει ο Albert Lulushi στο «Operation Valuable Fiend: The CIA’s First Paramilitary Strike Against the Iron Curtain»
Στο The Journal of Intelligence History και στο τεύχος Summer 2005, Vol 5, No 1, μπορεί να βρει κανείς μια συνοπτική περιγραφή όλων των επιχειρήσεων εναντίον της Αλβανίας από το 1949 μέχρι το 1954 που όλες κατέληξαν σε αποτυχία. Οι μυστικές υπηρεσίες της, αν και είχαν ελάχιστο χρόνο ύπαρξης, κατάφεραν μέσω του διπλού πράκτορα Κιμ Φίλμπυ αλλά και δικών τους πρακτόρων (βλέπε μαρτυρία Μαρκ Ντοντάνι στην «Καθημερινή» 10.05.2009) να γνωρίζουν όλες τις κινήσεις των επιτιθέμενων και να τις εκμηδενίζουν. Έτσι τα τσιμεντένια πολυβολεία, με τα οποία είχε οχυρώσει ο Χότζα την Αλβανία, για την αντιμετώπιση των εισβολέων έμειναν αχρησιμοποίητα.
Πηγές αναφέρουν ότι σε αυτές τις επιχειρήσεις συνολικά χάθηκαν διακόσιοι πράκτορες ενώ περίπου εκατό αλβανοί σκοτώθηκαν. Πόσοι έλληνες άραγε; Μήπως θα έπρεπε και η ελληνική ΚΥΠ να αποχαρακτηρίσει μερικά έγγραφα, όπως η «μαμά» CIA, για να μάθουμε την αλήθεια;
(έρευνα για μελλοντικό ντοκιμαντέρ – Νίκος Θεοδοσίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου