Η Δικαιοσύνη στην Αρχαία Αθήνα

Η Ηλιαία ήταν το κυριότερο δικαστήριο του αρχαίου αθηναϊκού κράτους. Επρόκειτο για δικαστήριο ενόρκων, μέλη του οποίου μπορούσαν να γίνουν όλοι οι γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες άνω των 30 ετών, έπειτα από κλήρωση. Η βάση της νέας δημοκρατίας ήταν ο έλεγχος κάθε πολίτη από το σύνολο των πολιτών, όπως και του συνόλου, από τον ίδιο πολίτη...
Το να μετέχει κάποιος στην Ηλιαία δεν προϋπέθετε κάποια ιδιαίτερη μόρφωση, όμως η τριβή με το νομοθετικό έργο είχε ως αποτέλεσμα μιαν αρκετά καλή γνώση των νόμων.

Ετυμολογικά η λέξη Ηλιαία φαίνεται να προέρχεται από το επίθετο ἁλής που σημαίνει ολόκληρος, συγκεντρωμένος, μαζεμένος. Το ρήμα ἁλίζω σημαίνει «συγκεντρώνω» και η Ηλιαία αρχικά σήμαινε τη συνάθροιση των πολιτών με σκοπό την απόδοση δικαιοσύνης. 

Η Ηλιαία αποτελούνταν από 6.000 δικαστές ("Ηλιασταί"), οι οποίοι προέρχονταν από τις 10 Φυλές της Αθήνας (κάθε Φυλή συμμετείχε με 600 μέλη). 1000 ήταν αναπληρωματικοί. Το δικαστήριο δίκαζε σε τμήματα των 201, 301 κλπ. δικαστών. Η Ηλιαία συνεδρίαζε όλες τις εργάσιμες ημέρες εκτός από τις τρεις τελευταίες ημέρες κάθε μήνα και τις ημέρες λειτουργίας της Εκκλησίας του Δήμου. 

Στην αρχή η Ηλιαία δεν αποτελούσε όργανο της πόλης. Όλοι οι ενήλικοι Αθηναίοι πολίτες που συγκροτούσαν την Εκκλησία του Δήμου, συγκροτούσαν και την Ηλιαία.Η λειτουργία της ήταν παράλληλη με εκείνη της Εκκλησίας του Δήμου. Έτσι, η συνέλευση των Αθηναίων πολιτών άλλοτε συγκροτείτο για την ψήφιση των νόμων και για υποθέσεις πολιτικής φύσεως και άλλοτε συγκροτείτο σε δικαστήριο προκειμένου να ασκήσει τη δικαστική της εξουσία. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι διάδικοι απευθυνόμενοι στους δικαστές τους προσφωνούσαν: Ώ άνδρες Αθηναίοι

Ο ηγεμών του δικαστηρίου συγκέντρωνε τα παράπονα και τις υποθέσεις προς εκδίκαση και όριζε μέσω κλήρωσης από ποιο τμήμα και σε ποιο μέρος θα εκδικαζόταν η υπόθεση. Καθώς δεν υπήρχαν δικηγόροι, οι κατηγορούμενοι αναλάμβαναν οι ίδιοι την υπεράσπισή τους με τη βοήθεια ενός μόνο φίλου ή συγγενούς. Πολλές φορές, ανέθεταν τη συγγραφή ενός λόγου για την αγόρευσή τους σε έναν επαγγελματία λογογράφο. Ο χρόνος των αγορεύσεων περιοριζόταν από ένα υδραυλικό χρονόμετρο, την κλεψύδρα. Η ψηφοφορία ήταν μυστική. Σε περίπτωση ισοψηφίας, ο κατηγορούμενος κρινόταν αθώος, καθώς θεωρούνταν ότι είχε "την ψήφο της Αθηνάς".

Η απόδοση δικαιοσύνης από τον δήμο ενόχλησε πάρα πολύ τους ολιγαρχικούς, οι οποίοι δυσφήμισαν με κάθε τρόπο το γεγονός αυτό, υπογραμμίζοντας -όχι σωστά- ότι τη δικαιοσύνη στην Αθήνα την απένεμαν οι θήτες. 

Οι θήτες ήταν χωρικοί ή εργάτες που δεν είχαν κτήματα και καλλιεργούσαν τα χωράφια των πλουσίων ή εργάζονταν στις δουλειές τους. Οι Θήτες έπρεπε νάχουν ορισμένο εισόδημα (150 μεδίμνους) που όταν μεγάλωνε, ανέβαιναν στην τάξη των "ζευγιτών".

Τη διαίρεση σε τάξεις την είχε κάνει ο Σόλωνας (594 π.χ.) που χώρισε τους πολίτες της Αττικής, ανάλογα με τα εισοδήματά τους, σε 4 τάξεις. Οι "θήτες" ήταν η τελευταία τάξη.

Την πρώτη τάξη αποτελούσαν οι "πεντακοσιομέδιμνοι", τη δεύτερη οι "ιππείς" και την τρίτη οι "ζευγίται" ή διακοσιομέδιμνοι.

Οι θήτες δεν επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στην εξουσία, αλλά μπορούσαν να μετέχουν στην εκκλησία του δήμου, εκλέγονταν δικαστές και στρατεύονταν.

Οι θήτες κατέλαβαν μάλιστα και φόρο στην πολιτεία που ονομαζόταν "θητικόν".

Η τάξη τους ήταν η αριθμητικά μεγαλύτερη, γι' αυτό ήταν κι η ισχυρότερη. Συχνά η Ιστορία αναφέρει αναταραχές στην Αττική, που είχαν ως αιτία διάφορα αιτήματα των θητών που τα διεκδικούσαν με έντονο τρόπο.

Οι Ρωμαίοι τους έλεγαν "προλετάριους"

πηγές:

livepedia

wikipedia