Κώστας Μπαλάφας - Το Αντάρτικο στην Ήπειρο

"AΛT! Τι έκαμες σήμερα πατριώτη για τον αγώνα;" 
Λέξεις γραμμένες πάνω στους τοίχους σπιτιών που είχαν καταστρέψει οι γερμανικές δυνάμεις. Χοντρά γράμματα από λευκό ασβέστη που είχαν σκοπό να διεγείρουν τη συνείδηση ενός μαστιζόμενου λαού. Αυτή η φωτογραφία είναι η πρώτη ....

που αντίκριζε ο θεατής στην έκθεση με το πολύτιμο υλικό του Κώστα Μπαλάφα "Το Αντάρτικο στην Ήπειρο 1941-1944" (Μουσείο Μπενάκη).

Ο αγώνας του ηπειρώτικου λαού,όπως τον κατέγραψε ο φωτογράφος από το 85ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ όπου ήταν ενταγμένος, αναδύεται ανάγλυφα μέσα από δεκάδες ασπρόμαυρα στιγμιότυπα: πορείες, μάχες των ανταρτών, θρήνοι μανάδων, οι θεατρικές παραστάσεις της "Λαϊκής Σκηνής", οι κηδείες, το ντοκουμέντο με τους απαγχονισμένους. Κατέγραψε τα εγκλήματα των κατακτητών και τη δραστηριότητα του αντάρτικου. Είχε απόλυτη συνείδηση της επικινδυνότητας που είχε η πράξη του. Οι δυνάμεις Κατοχής τιμωρούσαν με θάνατο όποιον παρέβαινε τη ρητή εντολή απαγόρευσης των φωτογραφιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φωτογράφιση των σωμάτων των πατριωτών Τόδουλου και Φαρίδη που αιωρούνταν άψυχα σε δύο πλατάνια στις όχθες της λίμνης των Ιωαννίνων το Μάρτη του 1944. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του φωτογράφου (στο βιβλίο του Κώστα Μπουμπούρη "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του") οι Γερμανοί υποχρέωναν το πλήθος να πλησιάσει τους επιτηρούμενους από φρουρούς απαγχονισμένους για λόγους παραδειγματισμού και εκφοβισμού. Ο Μπαλάφας έκανε πρώτα μια πρόχειρη αυτοψία γύρω από το τραγικό συμβάν, υπολόγισε τις αποστάσεις και ξαναγύρισε, κρατώντας στην αγκαλιά του μια σακούλα με κρεμμύδια. Εκεί μέσα έχει κρύψει τη φωτογραφική μηχανή με ανοιχτή μια τρύπα μπροστά στο φακό. Περνώντας μπροστά από τους κρεμασμένους αποτύπωσε το γεγονός. Το σπάνιο υλικό του Κώστα Μπαλάφα ήταν για χρόνια κρυμμένο. Στα χρόνια του Εμφυλίου, όταν ο κρατικός μηχανισμός αναζητούσε τους ΕΛΑΣίτες, τα ίχνη του φωτογράφου χάθηκαν ακόμα και από την οικογένειά του. Πριν εξαφανιστεί,εμπιστεύτηκε το φωτογραφικό υλικό στην οικογενειακή του φίλη Ιουλία Γοργόλη. Εκείνη το έκρυψε κάτω από το ξύλινο πάτωμα ενός γιαννιώτικου σπιτιού. Για 30 και πλέον χρόνια ούτε ο ίδιος ήξερε πού ακριβώς βρισκόταν το υλικό του. Το 1974 ο Σπύρος Μελετζής έκανε την πρώτη του έκθεση με φωτογραφίες από το αντάρτικο. Ο Κώστας Μπαλάφας τού εκμυστηρεύτηκε ότι έχει κι εκείνος ανάλογο υλικό. Ο Μελετζής τον παρότρυνε να ψάξει να το βρει. Τα 2.000 αρνητικά,ταλαιπωρημένα κυρίως από την υγρασία, ήρθαν στο φως της δημοσιότητας αρκετά χρόνια αργότερα. Ευρέως γνωστά έγιναν με την έκδοσή τους σε τόμο από τον ίδιο το φωτογράφο το 1991 - ελάχιστος φόρος τιμής σε όσους θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδας.