Κυριακή 10 Ιουλίου 2016

Ο Ναός του Άρειου Δία στο Ροδοτόπι & Η αναθηματική επιγραφή από το Ροδοτόπι

Ο αρχαίος ναός, που βρίσκεται στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων, στους πρόποδες του λόφου Γαρδίκι, ταυτίζεται με το ναό του Άρειου Δία της αρχαίας Πασσαρώνας, πρωτεύουσας των Μολοσσών, η τειχισμένη ακρόπολη της οποίας σώζεται στην κορυφή του λόφου. Ο ναός οικοδομήθηκε γύρω στα...


τέλη του 4ου αι. π.Χ. Το 167 π.Χ. πυρπολήθηκε από τον Αιμίλιο Παύλο, τον κατακτητή της Μακεδονίας, αλλά επισκευάσθηκε και εξακολούθησε να λειτουργεί, όπως υποδεικνύουν λίθινα κιονόκρανα ρωμαϊκών χρόνων και ένας ρωμαϊκός ανδριάντας. Είναι άγνωστο πότε εγκαταλείφθηκε οριστικά, ωστόσο την εγκατάλειψή του αποδεικνύει η χρησιμοποίηση του χώρου για ταφές ήδη από την αρχαιότητα. Είναι πολύ πιθανό ότι ο ναός αυτός αποτελούσε το επίσημο ιερό των Μολοσσών, όπου λατρευόταν ο θεός του πολέμου, ο Άρειος Ζευς, κυρίαρχος θεός των Δωριέων κατοίκων της Ηπείρου. Την άποψη αυτή ενισχύουν η ανάθεση των ψηφισμάτων ξένων πόλεων στο χώρο του ιερού, καθώς και η τιμητική διάκριση ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα, που αφιέρωσε τον ανδριάντα του.

Ο ναός ήταν ιωνικού ρυθμού, περίπτερος, με πρόναο και σηκό, και είχε διαστάσεις 19,30 x 11 μ. Από το μνημείο σώζεται μόνο η κρηπίδα και τμήμα της ευθυντηρίας, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο βρέθηκαν διάσπαρτοι σπόνδυλοι των ιωνικών κιόνων. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα του μνημείου, το πτερό διέθετε 6 x 11 κίονες, ενώ η διαμόρφωση του προδόμου δείχνει ότι ο ναός πρέπει να ήταν πρόστυλος με τέσσερις κίονες. 

Τη θέση του μνημείου επισήμανε πρώτος το 1914 ο τότε επιμελητής αρχαιοτήτων Δ. Ευαγγελίδης, ο οποίος κατά το 1935 επιχείρησε δοκιμαστική ανασκαφική έρευνα. Ωστόσο, ο ναός ανασκάφηκε συστηματικά το 1952 από τον Καθηγητή Σ. Δάκαρη.

Στο χώρο αυτό του ναού του Αρείου Δία και στην πλακόστρωτη αυλή του, συγκεντρώνονταν κάθε Άνοιξη ο λαός και ο βασιλιάς και δίνονταν οι αμοιβαίες ένορκες υποσχέσεις στην ετήσια γενική συνέλευση, προτού αναχωρήσουν οι κτηνοτρόφοι Μολοσσοί με τα κοπάδια τους για τα βουνά της Πίνδου. Ο βασιλιάς, περιβαλλόμενος από τους άρχοντες, ορκιζόταν πίστη και τήρηση των νόμων και ότι θα προστατεύει το λαό του και τις περιουσίες του. Και ο λαός ορκιζόταν ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις της Συνέλευσης.

Η αναθηματική επιγραφή από το Ροδοτόπι

Το πρώτο εύρημα που παρουσιάζεται στη νέα θεματική ενότητα του ιστοτόπου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων και αφορά τη δεκαετία 1913-1922 είναι μια λίθινη ενεπίγραφη στήλη την οποία περισυνέλεξε ο Ευαγγελίδης το 1913 στην τοποθεσία «Βορτοπός» κοντά στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων.

Όπως αναφέρει στο κείμενο που συνοδεύει το εύρημα η αρχαιολόγος της ΙΒ’ ΕΠΚΑ Γεωργία Πλιάκου: «Η στήλη παραδόθηκε θρυμματισμένη και ο Ευαγγελίδης, στον οποίο είχε δοθεί αντίγραφο του πλήρους κειμένου της τρίστιχης επιγραφής που έφερε, τη μετέγραψε ως εξής: Ἀγωνοθετοῦντ[ος] / Φορμίσκου τοῦ Φι[λίππου] / Ἀντιγονέος Ἀγεμόν[αι].

»Τα δύο σωζόμενα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων θραύσματα της επιγραφής (Α.Μ.Ι. αρ. 397 και 398) επιτρέπουν τη μεταγραφή της ως εξής: Ἀγ[ωνοθετοῦντος] / Φορ[μίσκου τ]οῦ Φι[λίππου] / Ἀντ[ιγονέ]ος Ἀγεμόν[αι].

»Σύμφωνα με το κείμενο της επιγραφής, ο αγωνοθέτης Φορμίσκος από την Αντιγόνεια αφιέρωσε τη λίθινη στήλη στην Ηγεμόνη. Λόγω του επιθέτου Ἀγεμόν[αι], ο Ευαγγελίδης υποστήριξε ότι η στήλη ήταν πιθανότατα αφιερωμένη στην Άρτεμη Ηγεμόνη, ή ενδεχομένως στον Ηρακλή και τον Ερμή, υποθέτοντας ότι το οικοδόμημα στη θέση Βορτοπός, ήταν Γυμνάσιο».

Όπως αναφέρει η κα Πλιάκου, ο Δημήτριος Ευαγγελίδης επανήλθε ως καθηγητής αρχαιολογίας το 1935, δια της «Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας», και ανέσκαψε συστηματικά τα κατάλοιπα του κτηρίου, αποκαλύπτοντας τον περίπτερο ιωνικό ναό που αργότερα αποδόθηκε από τον Σωτήρη Δάκαρη σε λατρεία του Αρείου Διός. Αλλά και η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Χρυσηίς Τζουβάρα-Σούλη, θεωρεί ότι η στήλη του Ροδοτοπίου ήταν πιθανότατα αφιερωμένη στην Άρτεμη Ηγεμόνη.

Οι ανασκαφές του Ευαγγελίδη στο ναό του Ροδοτοπίου έφεραν στο φως, μεταξύ άλλων, πήλινα γυναικεία ειδώλια και ένα σύνολο υφαντικών βαρών από αργαλειό, ενώ μεγάλος αριθμός γυναικείων ειδωλίων εντοπίστηκε επίσης σε πρόσφατες έρευνες της ΙΒ’ ΕΠΚΑ. Αναφερόμενη σε αυτά η κα Πλιάκου υποστηρίζει ότι: «Θα πρέπει να θεωρηθούν αφιερωματικού χαρακτήρα και μπορούν να συσχετιστούν με την αφιερωμένη στην Άρτεμη Ηγεμόνη επιγραφή αρ. 397-398 του Μουσείου Ιωαννίνων, θέτοντας εν αμφιβόλω την απόδοση του ναού του Ροδοτοπίου σε λατρεία του Αρείου Διός και υποδεικνύοντας τη λατρεία γυναικείας θεότητας».

Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση, αυτό που έχει σημασία, ανεξάρτητα από τη λατρευομένη θεότητα, είναι ότι τα ευρήματα μαρτυρούν ότι από τον 3ο αι. π.Χ. και με βεβαιότητα κατά την εποχή του Ηπειρωτικού Κοινού και εξής, η περιοχή του ναού του Ροδοτοπίου αποτέλεσε ένα σημαντικό θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο στην περιοχή της κεντρικής Ηπείρου, με σημαντικά επιγραφικά ευρήματα.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου