A la frontière entre la Grèce et l’Albanie, la vie au ralenti des réfugiés. Με τη δομή φιλοξενίας προσφύγων στα Δολιανά ασχολείται, σε πολυσέλιδο αφιέρωμά της, η γαλλική εφημερίδα "Le Monde". Με τίτλο "Στα σύνορα, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αλβανία, η ζωή των προσφύγων σε αργούς ρυθμούς", το αφιέρωμα ασχολείται με την καθημερινότητα των προσφύγων και τις σχέσεις τους με την τοπική κοινωνία. Προσπαθήσαμε να το μεταφράσουμε γιατί αξίζει να το διαβάσετε...
Το βλέμμα σταματάει στα βουνά, δάση, πράσινο. Και μια εντυπωσιακή σιωπή. Στην Ήπειρο η φύση είναι έντονη. Απομονώνει κι επιβάλλει το ρυθμό της στους κατοίκους των απομακρυσμένων χωριών στη βορειοδυτική Ελλάδα, που βρίσκεται μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από τα αλβανικά σύνορα. Στα Δολιανά, οι τριακόσιοι κάτοικοι ζούσαν σε αργούς ρυθμούς από πάντα. Μέχρι την ξαφνική επιτάχυνση των ετών 1990-2000, όταν το σύνολο της χώρας, και η Ήπειρος, μπήκαν στην τροχιά μιας οικονομικής ανάπτυξης, στη δίψα για νέα, καλύτερη ευημερία. Για τα Δολιανά ήταν η στιγμή που το αλβανικό μεταναστευτικό κύμα τροφοδότησε τον ακμάζοντα τομέα των κατασκευών. Όμως η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2010 στα Δολιανά -όπως και αλλού- έφερε την έκρηξη της ανεργίας. Οι νέοι άνθρωποι έφυγαν για την πόλη ή τη Γερμανία. Το σχολείο έκλεισε τις πόρτες του αφού δεν υπήρχαν παιδιά και οι κάτοικοι παραιτήθηκαν.
Μέχρι τις 18 Μαρτίου 2016. Την ημέρα εκείνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία υπόγραψαν μια συμφωνία για να σταματήσει η συνεχιζόμενη ροή των προσφύγων στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου. Η Τουρκία πήρε 6.000.000.000 ευρώ για την υπόσχεσή της να μετεγκατασταθούν απευθείας από το έδαφός της 72.000 Σύριοι και δεσμεύτηκε για την καταπολέμηση των δικτύων λαθρεμπόρων και την διατήρηση των περίπου δύο εκατομμύρια πρόσφυγων από τη Συρία που ζουν στο έδαφός της. Δεσμεύτηκε επίσης να αποθαρρύνει τους πρόσφυγες να αναζητήσουν έξοδο προς την Ελλάδα και να εφαρμόσει μια διαδικασία για επαναπροώθηση στο έδαφός της των προσφύγων που θα έφταναν στα ελληνικά νησιά. Έτσι, όλοι οι μετανάστες που θα έφταναν μετά τις 20 Μαρτίου στις ελληνικές ακτές ήταν καταδικασμένοι να επιστραφούν στην Τουρκία.
Το ελληνικό κράτος είχε δύο ημέρες για να αδειάσει τα στρατόπεδα στη Λέσβο, τη Λέρο, τη Χίο και τη Σάμο, που ήταν ήδη γεμάτα. Έπρεπε να μπει σε ισχύ ένα διαφορετικό νομικό καθεστώς που θα ίσχυε για τους πρόσφυγες, σύμφωνα με την ημερομηνία άφιξής τους μετά τις 20 Μαρτίου και δεν θα μπορούσαν να συνυπάρξουν με τους παλαιότερους. Για σαράντα οκτώ ώρες δρομολογούνται αδιάκοπα δρομολόγια φέρυ και ένα μεγάλο πλήθος προσφύγων φτάνει στο λιμάνι του Πειραιά. Περίπου 45.000 άνθρωποι πρέπει να διαμοιρασθούν σε όλη την Ελλάδα με λεωφορεία.
Στο καφενείο: "Έρχονται από τον πόλεμο, δεν μπορούμε να στραφούμε μακριά από αυτούς, είναι τόσο απλό."
Από την πλατεία της εκκλησίας το Wi-Fi είναι δωρεάν: κάθε μέρα παιδιά από τον καταυλισμό έχουν την ευκαιρία να καλέσουν την οικογένεια μέσω Skype.
Όταν αρχίζουμε να μιλάμε: μια συμβίωση που λαμβάνει χώρα αργά στα Δολιανά.
500 χιλιόμετρα μακριά, στα Δολιανά, ο δήμαρχος συγκαλεί τους πολίτες και δηλώνει πως "εδώ, όλοι πρέπει να κάνουμε μια ευπρόσδεκτη προσπάθεια». Η Χριστίνα Τζαβέλα, ιδιοκτήτρια ενός από τα δύο παντοπωλεία του χωριού λέει πως "η μαθητική εστία έχει τεθεί στη διάθεση του ελληνικού κράτους και μας στέλνουν περίπου διακόσιους πρόσφυγες", ενώ ο δήμαρχος διευκρινίζει πως "θα είναι εκεί σε τρεις μέρες». Ένα σοκ για αυτή τη μικρή κοινότητα, για την οποία φαινόταν πολύ μακρινό αυτό που ονομάζεται μεταναστευτική κρίση.
Αρχίζουν οι ερωτήσεις: "Ποιοι είναι αυτοί; Πόσο καιρό θα μείνουν; Ποιος θα πληρώσει για να τους ταΐσει"; "Δικαιολογημένες ανησυχίες, αλλά έχουν παρασυρθεί από την επιθυμία να μη ζήσουν κι αυτή την κατάσταση", δήλωσε ο Κώστας Καψάλης, ένας πρώην δάσκαλος 54 ετών που είναι δήμαρχος στα Δολιανά κι έχει την εμπιστοσύνη των κατοίκων του χωριού.
Η Μαθητική Εστία είναι ένα δίκτυο σχολείων που βρίσκονται σε όλη την Ήπειρο από τη δεκαετία 1960-1970. Φιλοξενούν τους μαθητές από τις πιο απομακρυσμένα χωριά την σχολική εβδομάδα τα οποία αναχωρούν για να περάσουν το Σαββατοκύριακο με την οικογένεια."Το Οικοτροφείο μας άνοιξε το 1965 και λειτούργησε μέχρι το 2009, φιλοξενώντας 200 φοιτητές ανά έτος. Ήταν ένα ζωντανό μέρος" είπε ο Αλέξιος Ντόκος, επικεφαλής του τόπου για πολλές δεκαετίες.
Σε δύο ημέρες, ο δήμαρχος επαναφέρει το νερό και το ηλεκτρικό ρεύμα. Εθελοντές από το χωριό καθαρίζουν το χώρο και κάνουν επισκευές. Την 21η Μαρτίου φτάνουν οι πρόσφυγες. "Φανταζόμασταν διάφορα, δεν ξέραμε πραγματικά τι να περιμένουμε και είδαμε ολόκληρες οικογένειες εξαντλημένες» (210 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 107 παιδιών), λέει ένας εθελοντής.
Στην συνοριακή αυτή περιοχή υπάρχει στρατός, ο οποίος είναι υπεύθυνος στην Ελλάδα για την πλειοψηφία των προσφύγων που σήμερα μοιράζονται σε τριάντα στρατόπεδα σε όλη τη χώρα. Οικογένειες από τη Συρία εγκαταστάθηκαν στο τμήμα Α, από το Αφγανιστάν στο τμήμα Β και μόνο λίγα άτομα, που από την ασυδοσία και την δυσκολία επικοινωνίας οδηγήθηκαν σε συγκρούσεις εθνοτήτων, στο τμήμα Στρατού Γ.
Για μέρες, οι γιατροί από τα κέντρα υγείας της περιοχής εκτιμούν την κατάσταση της υγείας των προσφύγων, εθελοντές διανέμουν δώρα και ο Ύπατος Αρμοστής για τους Πρόσφυγες (UNHCR) τους επισκέπτεται για να εξηγήσει στους πρόσφυγες ότι πρόκειται μόνο για προσωρινή λύση, λίγων εβδομάδων το πολύ.
Στα Δολιανά, ξαφνικά, υπάρχει ενθουσιασμός στον αέρα. Στα δυο καφενεία του χωριού μιλάνε πλέον για τους "πρόσφυγες". "Όλοι θέλουν να τους δουν, να καταλάβουν πως είναι. Όλη αυτή η νεολαία"! λέει ένας συνταξιούχος που κάθεται με τρεις συντρόφους του στο καφενείο. Οι εβδομάδες μετατρέπονται σε μήνες. "Αυτή τη στιγμή έχουν χρήματα. Απλώς κάνουν τα ψώνια τους στα μανάβικα στο χωριό. Αλλά όταν τα χρήματά τους τελειώσουν, τι θα κάνουν"; Κανένας δεν προτίθεται να ζητήσει την επιστροφή τους.
Έρχονται από τον πόλεμο, δεν μπορούμε να γυρίσουμε την πλάτη μας, αλλά 200 πρόσφυγες σε ένα χωριό των 300 κατοίκων πάει πολύ.
Η παρουσία τους δεν δημιουργεί πρόβλημα; "Όχι. Ξέρετε εμείς δεν μιλάμε καλά αγγλικά και, ως εκ τούτου, επικοινωνούμε λίγο. Εμείς απλά θέλουμε να τους διδάξουμε τα μικρά πράγματα που παίρνουμε στα σοβαρά εδώ, ώστε να μην ρίχνουν σκουπίδια στο πάτωμα ή να μην περπατάνε στη μέση του δρόμου και να προσέχουν τα αυτοκίνητα". Στο μπροστινό κομμάτι από το καφενείο της Πέπης υπάρχει ένα παντοπωλείο. Κάθε απόγευμα οι γυναίκες πάνε εκεί για να αγοράσουν φρέσκα λαχανικά, ζάχαρη, αλεύρι, τσάι. "Δεν βλέπω τους άνδρες" λέει ειρωνικά η ιδιοκτήτρια. "Είναι καλό για τα μαγαζιά που υπάρχουν οι πρόσφυγες. Αλλά αρνούμαι να αλλάξω το πρόγραμμά μου και να είμαι συνέχεια ανοικτά κι ας μου το ζητάνε. Το ίδιο κάνουν με όλους.Θα πρέπει να ταιριάξουν στον τρόπο ζωής μας, για να ζήσουμε αρμονικά"
Μέσα στο κατάστημα μπαίνει μια ηλικιωμένη Σύρια.. "Είναι η Φαρέ, τη λατρεύω" ψιθυρίζει η Πέπη . Εκείνη δεν μιλάει λέξη αγγλικά, αλλά επικοινωνεί με τα μάτια της. Είναι τόσο ισχυρή, αυτό δείχνει. Μαγειρεύει κάθε μέρα για την οικογένειά της. «Μελιτζάνες, το αλεύρι για να φτιάξουν ψωμί, μερικές φακές και ότι χρειάζεται για ντολμάδες...» Δείτε, αγοράζει σαν Ελληνίδα μάνα. Μαγειρεύει το ίδιο με μας". Η Πέπη χαμογελάει και προσθέτει διακριτικά μερικά λαχανικά παραπάνω στη σακούλα. Η Φαρέ πληρώνει σε ευρώ το λογαριασμό. Αυτό το νέο νόμισμα "είναι ακριβό", όπως θα πει αργότερα.
Η συμβίωση έκτακτης ανάγκης έχει ξεκινήσει στα Δολιανά. Ο καταυλισμός βρίσκεται λίγο κάτω από το χωριό οπότε παρά τα εξήντα και χρόνια της σακίδιο και περπάτημα . Εργάζεται στην κρεβατοκάμαρά της στο τμήμα Α, όπου ζουν τα οκτώ μέλη της οικογένειάς του Ιμπραήμ, Κούρδοι της Συρίας. Η Φαρέ είναι μια γυναίκα θεματοφύλακας της οικογενειακής συνοχής. Ο σύζυγός της Nισμά λέει λυπημένος: "Είμαστε τόσο απομονωμένοι, τόσο μακριά από τα πάντα. Μας λένε ότι πρέπει να είμαστε ευτυχείς γιατί οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες ζουν σε σκηνές στην Ελλάδα. Αλλά τι μπορούμε να κάνουμε σε αυτό το τέλμα";
Έτσι ο Nισμά μένει άπραγος, το ίδιο και οι τρεις γιοι του και δεν ξέρουν τι να κάνουν για να περάσει η μέρα. Οι κόρες βοηθούν να διατηρηθεί μια επίφαση ομαλότητας σε αυτή τη νέα ζωή που βρέθηκαν. Κρατούν το χώρο καθαρό, προσέχουν τα παιδιά, μαγειρεύουν. Η μέρα των γυναικών που έχουν το πλεονέκτημα της οικογενειακής φροντίδας περνάει ευκολότερα.
Οι άντρες παίζουν με τα κινητά τους τηλέφωνα και συζητούν για τις συνθήκες διαμονής. Θα πρέπει ή όχι να ξεκινήσουν μια απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθούν για την κακή ποιότητα των μερίδων φαγητού που παραδίδονται δύο φορές την ημέρα από μια εταιρεία στο πλαίσιο σύμβασης με τον στρατό; Πώς να οργανώσουν ένα ταξίδι στη γειτονική πόλη των Ιωαννίνων για να αγοράσουν τρόφιμα στο σούπερ μάρκετ ή για να στείλουν χρήματα με έμβασμα;
Ευτυχώς υπάρχει ο ανιψιός Αχμέντ. Ο μόνος που μιλάει αγγλικά. Είναι η σύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Αχμέντ είναι 24 ετών. Στη Συρία σπούδαζε για να γίνει μηχανικός στη βιομηχανία πετροχημικών. Μεγάλωσε με την οικογένειά του στο Al-Hasakah στη βορειοανατολική Συρία. Εκεί, ο Νισμά ο θείος του είχε ένα μεγάλο αγρόκτημα. "Είχα μια φανταστική ζωή πριν από τον πόλεμο. Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι θα χρειαζόταννα εγκαταλείψω τη γη μου, το σπίτι μου, τα χωράφια μας, τα ζώα μας" λέει ο Nισμά.
Το καλοκαίρι του 2015, η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος προσπαθεί να καταλάβει την πόλη και αντιμετωπίζει ισχυρή αντίσταση. Οι βομβιστικές επιθέσεις εβδομάδων μετατρέπουν την πόλη σε ερείπια. Ο Ιμπραήμ και η οικογένειά του άφησε τα πάντα και πήγαν αρχικά στο Ερμπίλ, πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν "Εκεί έκανα όλες τις μικροδουλειές που μπορούσα. Πλυντήριο αυτοκινήτων, σερβιτόρος ... Δεκατέσσερις ώρες για 30 δολάρια την ημέρα. Με αυτά τα χρήματα θα χρηματοδοτούσαμε εν μέρει το ταξίδι μας στην Τουρκία και την Ελλάδα. Συνολικά, 500 δολάρια ανά 1 άτομο», δηλώνει ο Aχμέντ. Ή 12. 000 δολάρια για οκτώ.
Όταν φτάνουν στην Ελλάδα οι χώρες της βαλκανικής οδού έχουν κλείσει τα σύνορά τους. Όπως άλλοι σχεδόν 45.000 άνθρωποι στη συνέχεια βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη χώρα διέλευσης. «Δεν μπορούμε να πάμε πίσω, γιατί έχουν κοπεί όλες οι γέφυρες επιστροφής. Το να βρισκόμαστε κολλημένοι στην Ελλάδα είναι μια τιμωρία. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια σοβαρή οικονομική κρίση εδώ και καμία προοπτική για τους νέους μας" λέει περίλυπος ο Νισμά.
Φαρέ, η σύρια μάνα και Πέπη, μπακάλισα: συνενοχή στη σιωπή που μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.
Στο άλλο κατάστημα του χωριού, με τη Χριστίνα
Τρεις γενιές στο ίδιο δωμάτιο: Ο Nισμά Ιμπραήμ προστατεύει την εγγονή την ώρα του ύπνου.
Σήμερα σχεδόν 48.000 μετανάστες χωρίζονται σε στρατόπεδα στην ηπειρωτική Ελλάδα και 8.000 έφτασαν από τις 20 Μαρτίου που υλοποιείται η συμφωνία επιστροφής στην Τουρκία. "Πρέπει να σταματήσουμε αυτούς τους πρόσφυγες και τις αυταπάτες τους, να τους πούμε την αλήθεια: τουλάχιστον 30.000 ή 40.000 από αυτούς είναι καταδικασμένοι να παραμείνουν στην Ελλάδα", δήλωσε ο Δημήτρης Χριστόπουλος, υποψήφιος για την Προεδρία της Ομοσπονδίας Διεθνών Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (FIDH). "Δεν μπορούν να φύγουν από εδώ αφού τα σύνορα είναι κλειστά .. Πρέπει να τους βοηθήσουμε να καταλάβουν πως τα όνειρά τους δεν θα πραγματοποιηθούν, αλλά και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας για την εγκατάστασή και τη φροντίδα τους".
Στα Δολιανά ο δήμαρχος σχεδιάζει ήδη τα επόμενα βήματα. "Πρέπει να προετοιμαστούν για την ένταξή τους. Το επείγον είναι η εκπαίδευση των παιδιών. Να ανοίξει ξανά το σχολείο που έκλεισε πριν από επτά χρόνια, επειδή υπήρχαν μόνο πέντε παιδιά. Θα ήταν σημαντικό για όλο το χωριό να ανοίξει το σχολείο, έχουμε νέους εκπαιδευτικούς εδώ".
Η Αθήνα εκτιμά σε 17.000 τον αριθμό των παιδιών των μεταναστών σχολικής ηλικίας στις αρχές Σεπτεμβρίου. "Η Ευρώπη πρέπει να ξεκλειδώσει σημαντικούς πόρους για να έχουμε την ευκαιρία να θέσουμε σε εφαρμογή προσωρινές τάξεις υποδοχής, πράγμα που είναι απαραίτητο. Πρέπει να προσληφθούν δάσκαλοι, να οργανωθούν ανοιχτά μαθήματα, να αγοραστούν σχολικά είδη" λέει ο Δημήτρης Χριστόπουλος, ενώ ο Γιώργος Καψάλης, ο Κοσμήτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με μεγάλη δραστηριότητα στα χωριά της Ηπείρου αναφέρει πως "θα πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί η γκετοποίηση κρατώντας τα παιδιά στην τάξη στα στρατόπεδα. Θα πρέπει να μοιραστούν στα σχολεία των ελληνικών πόλεων παίρνοντας υπόψη τι γίνεται στην Ευρώπη".
Πού να πάνε σχολείο 107 παιδιά στα Δολιανά; Ή θα ξανανοίξει το τοπικό σχολείο όπως προτείνει ο δήμαρχος, ή θα πρέπει να μοιραστούν στα σχολεία της περιοχής. "Δεν είναι απλό, γιατί στο πλησιέστερο σχολείο είναι μόνο δεκαπέντε ελληνόπουλα. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε τη διατήρηση της ισορροπίας, οι Έλληνες γονείς φοβούνται μια απότομη πτώση του επιπέδου, το οποίο θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τον ακροδεξιό λόγο. Αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε μαθήματα γλώσσας. Η γλώσσα είναι σημαντική. Σήμερα αυτοί οι πρόσφυγες χρειάζονται την ζωή, τη σκέψη και τη χαρά. Η εκπαίδευση είναι το κλειδί. Χρειάζονται εκπαίδευση στο πώς είναι η κοινωνία μας, γιατί ζούμε μαζί."
Προς το παρόν, μόνο εβδομήντα παιδιά φοιτούν στην Αθήνα στα σχολεία της γειτονιάς. Στα Δολιανά ο Ομάρ, ένας πρώην καθηγητής από το Χαλέπι, προσπαθεί να κάνει μαθήματα στα μαθηματικά, αραβικά και αγγλικά. "Η δυσκολία είναι να εισαγάγεις την πειθαρχία στη ζωή των ατίθασων παιδιών, που βρίσκονται έξω από το σχολείο για μήνες, ακόμη και χρόνια, και τα οποία δεν γνωρίζουν καν να κρατήσουν ένα μολύβι", λέει ο νεαρός.
Η Φαρέ κάθε μέρα χρησιμοποιεί ένα κιλό αλεύρι για να φτιάξει ψωμί για όλη την οικογένεια.
Φαρέ, Ιμπραήμ η "μαμά" είναι ενεργή όλη την ημέρα για να κρατήσει το χώρο καθαρό. Ένας από τους τρεις γιους της παίζει ποδόσφαιρο στο laptop του. Πάλεψε μαζί με τους Peshmerga στο ιρακινό Κουρδιστάν. Η αδράνεια είναι τώρα μια δοκιμή για αυτόν.
Η ζωή στο σχολείο
Η αποκατάσταση της τάξης στη ζωή τους, η προσπάθεια να μπουν σε μια καθημερινότητα είναι δύσκολη. Ακόμα και οι ενήλικες έχουν πρόβλημα. Στο κέντρο, ο καθένας κοιμάται πολύ αργά, σηκώνεται αργά και περνά το χρόνο του, όπως μπορεί πριν το γεύμα. Το σημαντικό γεγονός της ημέρας είναι το παιχνίδι ποδοσφαίρου με τους νέους Έλληνες από το χωριό. Όλοι οι άνδρες εγκαθίστανται στα παγκάκια. Από τη μία πλευρά, οι Σύριοι, ξυπόλυτοι ή flip-flops, και απ’ την άλλη ο Βασίλης, ο Αχιλλέας ή Τέλης.
«Όλοι παίζουμε σε ομάδα της περιοχής και από την αρχή θελήσαμε να μετρήσουμε τους εαυτούς μας έναντι των προσφύγων, λέει ο Βασίλης, 19 ετών. Παίζουν πολύ καλά και αυτό μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε την τακτική του παιχνιδιού μας". Ο Βασίλης είναι μεταξύ εκείνων στο χωριό που πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες είναι ευπρόσδεκτοι και πρέπει να κάνουν μια προσπάθεια για να τους βοηθήσουν. Αλλά είναι άνεργος, όπως και όλοι οι φίλοι του, και πιστεύουν ότι τα Δολιανά - και γενικότερα η Ελλάδα - δεν έχουν τίποτα να τους προσφέρουν..
Μετά το παιχνίδι του ποδοσφαίρου, τα κορίτσια του χωριού που ήρθαν να δουν τους πρωταθλητές τους είναι απρόθυμα να συζητήσουν με τους νεαρούς Σύριους. "Πολλοί άνθρωποι δεν μιλούν αγγλικά», παραδέχεται ο Aχμέντ. Ένα από τα κορίτσια είπε: "Ξέρεις, είμαι κόρη των Αλβανών, έτσι ξέρω πως ό,τι ζουν έζησε και η οικογένειά μου που ζούσε στο ίδιο χωριό. Αυτό είναι ένα καλό μέρος για να εγκατασταθούν".
Το 1992, όταν μετά από περισσότερο από σαράντα πέντε χρόνια του σκληροπυρηνικού σταλινικού καθεστώτος, η Αλβανία άνοιξε τα σύνορά της, δεκάδες χιλιάδες Αλβανοί μπήκαν λαθραία στην Ελλάδα με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Το καθεστώς του δικτάτορα Ενβέρ Χότζα (1908-1985) είχε απομονώσει τη χώρα του από την υπόλοιπη Ευρώπη και κάθε οικονομική ανάπτυξη. Η χώρα ήταν φτωχή και η Ελλάδα έλαμπε σαν το Eldorado.
"Στην Ήπειρο, εκείνη την εποχή, υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη για εργάτες γης και εργαζόμενους στα εργοτάξια", λέει ο Ηλίας Σκουλιδάς, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ειδικός στην αλβανική μετανάστευση. "Οι Ηπειρώτες, οι Έλληνες τους καλωσορίσαμε. Υπάρχει μια κουλτούρα ανοχής σε αυτά τα χωριά. Η ολοκλήρωση της ενσωμάτωσης δεν υπήρξε ομαλή, αλλά δεκαπέντε χρόνια αργότερα, βλέπουμε ότι η ελληνική κοινωνία έχει καταφέρει να απορροφήσει πάνω από 700.000 Αλβανούς, οι οποίοι έχουν γίνει μικροί επιχειρηματίες, και υπάρχει μια δεύτερη γενιά η οποία έχει ήδη ένα αρκετά υψηλό ποσοστό αποφοίτων."
Ένας χωριανός έρχεται να επισκεφτεί την οικογένεια Ιμπραήμ. Στον καφέ, κουβέντα για τις ελληνικές οικονομικές δυσκολίες,την εργασία, τους φόβους του άλλου.
Ένα τμήμα του οικοτροφείου: εδώ ζουν οι συριακές οικογένειες. Αφγανοί και Σύριοι πραγματικά δεν αναμειγνύονται
Κάθε βράδυ η νεολαία του χωριού παίζει ποδόσφαιρο με τους πρόσφυγες.
Στο καφενείο των Δολιανών πολλοί συνταξιούχοι συγκρίνουν την άφιξη των Σύριων και των Αφγανών με τους Αλβανούς. Στη δεκαετία του 1990 υπήρχαν μέχρι χίλιοι Αλβανοί που ζούσαν σε σκηνές στο γήπεδο ποδοσφαίρου. Και αρκετές εκατοντάδες στεγάστηκαν, τράφηκαν και εκπαιδεύτηκαν στο ίδιο οικοτροφείο που φιλοξενεί τους πρόσφυγες σήμερα. Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Στην πλατεία οι «παππούδες» του χωριού λένε εν χορώ: "Οι Αλβανοί δουλεύουν σκληρά, κάνουν το σωστό. Εδώ έχουμε την εντύπωση ότι οι Σύριοι δεν θέλουν να λερώσουν τα χέρια τους, και τότε δεν υπάρχει δουλειά". "Είναι αλήθεια ότι τώρα δεν υπάρχει το ίδιο οικονομικό περιβάλλον", αναγνωρίζει ο δήμαρχος, "αλλά έχουμε ευθύνη έναντι αυτών των ανθρώπων που έχασαν τα πάντα στον πόλεμο. Προς το παρόν εξακολουθούν να νομίζουν ότι πρόκειται να φύγουν, αλλά θα έρθει η ώρα να καταλάβουν ότι κι αυτοί πρέπει να σηκώσουν τα μανίκια τους. Θα τους υποστηρίξουμε ώστε να διατηρηθεί η κοινωνική ειρήνη"
Ο δήμαρχος έχει ήδη εντοπίσει δημοτική γεωργική γη που βρίσκεται τώρα σε αγρανάπαυση. "Νομίζω ότι θα πρέπει να τους επιτρέψουμε να τη χρησιμοποιήσουν. Θα εντοπίσουμε επίσης δημοτικά άδεια σπίτια γιατί πρέπει να φύγει γρήγορα η λογική του στρατόπεδου, αν θέλουμε να τους βοηθήσουμε να ενταχθούν. Αναπόφευκτα, θα υπάρξει σίγουρα ένα μικρό τζαμί σε ένα ή τον άλλο χρόνο". Ένας προοδευτικός προβληματισμός, για τον οποίο δεν υπάρχει οπωσδήποτε ομοφωνία στο χωριό, αλλά είναι αρκετά αντιπροσωπευτικό της γιγάντιας προσπάθειας που κάνει η Ελλάδα. "Καταφέραμε να αφομοιώσουμε 700.000 Αλβανούς, πρέπει να εντάξουμε με επιτυχία 40.000 Σύριους και Αφγανούς", δήλωσε ο Οδυσσέας Βουδούρης, γενικός γραμματέας υπεύθυνος των προσφύγων στο Υπουργείο Εσωτερικών.
Ο Κώστας, 32 χρονών, ήταν από τους Αλβανούς που εισήλθαν παράνομα στην Ελλάδα. Ζει στα Δολιανά κι αισθάνεται σαν στο σπίτι του. "Οι Έλληνες είναι σαν αδέρφια μας, λέει. Είμαστε πολύ κοντά πολιτισμικά. Αγαπώ τη μουσική τους, το δικό τους τρόπο διασκέδασης". Το 2004 ο Κώστας ήταν 20 ετών. Έβοσκε πρόβατα κοντά στην Πρεμετή. Η οικογένειά του δεν ήταν τόσο κακή, αλλά "η ιδέα να βόσκω πρόβατα σ’ όλη μου τη ζωή με έκανε να κλαίω, έτσι πήρα τον δρόμο για την Ελλάδα. Μπήκα περπατώντας κατά μήκος του ποταμού Αώου από την Πρεμετή στα ελληνικά χωριά Μελισσόπετρα και Γεροπλάτανος. Περπατούσαμε τη νύχτα στη λάμψη του φεγγαριού για να μη μας πάρουν είδηση οι αστυνομικοί". Σήμερα στα μονοπάτια του βουνού που χρησιμοποιήθηκαν από τον Κώστα υπάρχουν πρόσφατα σημάδια. Εμφιαλωμένο νερό και υπνόσακοι για να κοιμούνται στους θάμνους ...
Από την πλατεία του χωριού, οι αφγανές μητέρες με τα πόδια τα παιδιά τους να απολαύσουν την απαλότητα του απογεύματος μετά από μια ζεστή μέρα.
Ψήσιμο ψωμιού: μεγάλη πίτα ψημένη σε ξύλο
Περπατώντας στο χωριό
Μετά το κλείσιμο των ελληνομακεδονικών συνόρων στα τέλη Φεβρουαρίου, η Αλβανία ανησυχεί πως όσοι πρόσφυγες έμειναν πίσω θα περάσουν τα σύνορά της με τελικό προορισμό την Ιταλία μέσω της Αδριατικής Θάλασσας. Από το Μάρτιο υπάρχουν μεικτές περιπολίες ιταλικής και αλβανικής αστυνομίας και ο στρατός στη θέση του, στα ελληνοαλβανικά σύνορα, για τον έλεγχο των μονοπατιών που περπάτησε ο Κώστας.
Στην αλβανική συνοριακή πόλη Αργυρόκαστρο δύο πρώην στρατόπεδα ανακαινίστηκαν βιαστικά για να γίνουν, αν χρειαστεί, κέντρα προσφύγων πριν από την επαναπροώθησή τους στην Ελλάδα. Τρεις μήνες αργότερα, το στρατόπεδο του Arshi-Lengo, που βρίσκεται σε μια πεδιάδα ακριβώς απέναντι από το Αργυρόκαστρο φαίνεται να έχει εγκαταλειφθεί. Μόνο ένας στρατιώτης του αλβανικού στρατού φρουρεί την περιοχή. "Ποτέ δεν είδα τη σκιά ενός μετανάστη εδώ. Στο τέλος δεν έρχονται στην Αλβανία. Ξέρεις γιατί; Πρώτον, υπάρχουν αποτρεπτικές περιπολίες μας, αλλά νομίζω ότι περισσότερο φοβούνται τον όχλο μας."
Στα Δολιανά κανείς δεν φαίνεται να θέλει να εισέλθει στην Αλβανία κι ας είναι τόσο κοντά. "Όλοι έχουμε ακούσει ή διαβάσει σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ιστορίες απαγωγής ή παράνομης διακίνησης οργάνων από τη Μαφία που υπάρχει εκεί έξω", δήλωσε ο Aχμέντ, δείχνοντας φωτογραφίες στο κινητό του τηλέφωνο με ακρωτηριασμένα σώματα που βρίσκονται σε δάση. Σύμφωνα με πληροφορίες πρόκειται για θύματα της σωματεμπορίας. "Η οικογένειά μου δεν επιβίωσε από το βομβαρδισμό στο Hasakah για να πεθάνει στα χέρια της αλβανικής μαφίας. Θα αποφύγουμε την Αλβανία"
Στον καταυλισμό των προσφύγων στον Κατσικά Ιωαννίνων υπάρχει μια άλλη ιστορία. Λαθρέμποροι κρύβονται γύρω από χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται στοιβαγμένοι εκεί με άσχημες συνθήκες υγιεινής. Ο Νίκος είναι ένας από αυτούς. Είναι Αλβανός και ζητάει 800 ή και 1000 ευρώ για να περάσει τους πρόσφυγες περπατώντας κατά μήκος των συνόρων. "Τους προσφέρει επίσης να πάνε απευθείας με πλοίο από την ελληνική ακτή στην Ιταλία για 1.800 ευρώ», πρόσθεσε ο νεαρός άνδρας. Είναι αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα!
«Τους είπα ότι μοιάζει με αυτό που συμβαίνει ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα, έχουν ήδη γίνει δρομολόγια και μη με ρωτάτε περισσότερο" λέει κυνικά ο Νίκος. Αναφέρεται στον κίνδυνο βύθισης. Στις 29 Μαΐου, ένα zodiak με 29 πρόσφυγες διασώθηκε από την ελληνική ακτοφυλακή κοντά στη Λευκάδα, στο Ιόνιο Πέλαγος. Οι επιβάτες που συλλέχτηκαν επιβεβαίωσαν πως ήταν καθ 'οδόν προς την Ιταλία.
Στον καταυλισμό οι Αφγανοί έχουν το δικό τους χώρο και μαγειρεύουν σε εξωτερικούς χώρους.
Στα Δολιανά ο Aχμέντ είναι πιο ρεαλιστής από τους 210 πρόσφυγες. "Η οικογένειά μου πάντα πίστευε ότι πρόκειται από εδώ να περάσει σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. " Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των Σύρων θα επιλεχτούν για το πρόγραμμα μετεγκατάστασης που βρίκεται σε εφαρμογή από την Ευρωπαϊκή Ένωση από το Σεπτέμβριο του 2015, η οικογένεια του Ιμπραήμ ελπίζει να επιλεχθεί και να μεταναστεύσουν νόμιμα στη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες. Αλλά γι 'αυτό είναι απαραίτητο να έχουν καταχωρηθεί στην ελληνική υπηρεσία ασύλου. Στην απομόνωση του βουνού κανείς δεν έχει έρθει για να υποβάλλουν αίτηση ασύλου ώστε να ελπίζουν για μετεγκατάσταση.
"Αρχίζουν να κατανοούν ότι πρέπει να προχωρήσουμε εδώ στην Ελλάδα" λέει ο Αχμέντ. "Δεν ήταν στόχος μου να βρεθώ σε μια χώρα όπου παίρνω τρόφιμα και κατουράω όλη την ημέρα! Θέλω να εργαστώ, να δημιουργήσω μια ζωή για τον εαυτό μου, και εμποδίζομαι εντελώς. Είναι απογοητευτικό. Αφήστε με να βρω δουλειά, να βρω ένα διαμέρισμα".
Ο Σάκης Μήλιος είναι ο μόνος αληθινός φίλος του Aχμέντ στα Δολιανά. Μιλούν αγγλικά, είναι και οι δύο μηχανικοί και έχουν ταξιδέψει αρκετά. "Είμαι μηχανικός γεωργίας, η μητέρα μου είναι Ιταλίδα κι ο πατέρας μου Έλληνας από τα Δολιανά. Και οι δύο είναι γιατροί. Επέλεξα να έρθω και να ζήσω στην Ήπειρο, καθώς είναι μια περιοχή όπου οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ισχυρές. "Είσαι φίλος με τον Aχμέντ;" Φυσικά, απαντά ο νεαρός. "Υπάρχει μια προσωπική ευθύνη στο ό,τι κάνω. Υπάρχει ό,τι μπορεί ή πρέπει να κάνει το κράτος, αλλά και ό,τι επιλέγουμε να κάνουμε ως ανθρώπινα όντα. Αυτό είναι που μας καθορίζει σε σχέση με κάθε άλλο. Αυτή είναι μια ηθική επιλογή, ναι, αλλά όχι μόνο. Ο Aχμέντ είναι ένα μεγάλο παιδί και είμαι στην ευχάριστη θέση να έχω εκπληρώσει αυτή την επιλογή "
Ο Aχμέντ χαμογελάει πλατιά. "Ο Σάκης εξηγεί την κατάσταση, χωρίς να στολίζει τα πράγματα. Μιλά για την κρίση της ανεργίας, αλλά και τον ισχυρότερο ανθρώπινο δεσμό, στην Ελλάδα και αλλού στην Ευρώπη. Με αυτόν δεν είμαι πρόσφυγας. Βλέπει τον εαυτό μου σαν Aχμέντ. Πίνουμε τσάι, ενώ βλέπουμε ποδόσφαιρο. Όλα τα απλά πράγματα". Δεσμοί που δημιουργούνται και ένα χωριό που προετοιμάζεται σιγά-σιγά για συμβίωση ενώ η Ελλάδα εξακολουθεί να αγωνίζεται για την εφαρμογή ενός αξιοπρεπούς εθνικού προγράμματος φιλοξενίας των προσφύγων. Τα Δολιανά δίνουν αυτή τη στιγμή, το παράδειγμα του τι μπορεί να επιτύχει ένας αφοσιωμένος δήμαρχος και μια σπουδαία κοινότητα.
δείτε το πρωτότυπο κείμενο εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου