Οι περισσότεροι νεοέλληνες περίμεναν μετέωροι και άπρακτοι την κυβέρνηση "κοινωνικής σωτηρίας" της αριστεράς με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ για να μας λύσει όλα τα προβλήματα! Να συμφωνήσει με τους "θεσμούς", να εξασφαλίσει χρηματοδότηση, να αποτρέψει τη "λιτότητα" και την "ανθρωπιστική κρίση". Και αυτή η Κυβέρνηση κάθε άλλο παρά έλυσε αυτά τα προβλήματα, έφερε...ένα σκληρότερο μνημόνιο, σαν αποτέλεσμα της "σθεναράς διαπραγμάτευσης" με τους πιστωτές. Και για να το εφαρμόσει χωρίς τα "βαρίδια" της, έκανε "φαστ τρακ" εκλογές, για μια νέα "ισχυρή εντολή" από το ζαλισμένο "πόπολο". Πριν προλάβει αυτό να αντιληφθεί ότι οι υποσχέσεις των εκλογών, θα ακολουθήσουν το δρόμο των προηγούμενων που δεν κρατήθηκαν παρά το ότι ο Τσίπρας ήθελε να "πρωτοτυπήσει και να τις κρατήσει".
Και πραγματικά: με το 3ο και διαρκές -λόγω "Κόφτη" και νέου ταμείου αποκρατικοποιήσεων-μνημόνιο, που μας έφερε η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, καταρρέουν και οι τελευταίες ελπίδες του ζαλισμένου "πόπολου".
Για όσους έχουν αντιληφθεί καθαρά αυτές τις εξελίξεις, δεν μας μένει παρά:
να διαμορφώσουμε «από τα κάτω» ένα απαραίτητο ρεαλιστικό και ελκυστικό πολιτικό πρόγραμμα για το ξεπέρασμα της σημερινής κατάρρευσης και συγχρόνως για τη μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία, που θα στηριχθεί:
-στην οικονομία των βιοτικών αναγκών και στα "κοινά" όσον αφορά στο περιεχόμενο,
-στον συνεργατισμό-συνεταιρισμό όσον αφορά στις σχέσεις παραγωγής,
-στη συλλογική-κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία όσον αφορά στα μέσα παραγωγής,
-στην εγγύτητα, τις μικρές αποστάσεις και την ελεύθερη ενέργεια των ΑΠΕ, όσον αφορά στο μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα
-στην άμεση δημοκρατία όσον αφορά στις αποφάσεις και τους πολιτικούς θεσμούς
Δε μας μένει τίποτα άλλο σε αυτή την χώρα, από το να αναζητήσουμε ριζοσπαστικές λύσεις.
Παρακάτω περιγράφουμε τα χαρακτηριστικά της οικονομίας μιας τέτοιας μετάβασης-στοιχεία της έχουν ήδη δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια της κρίσης και των μνημονίων- και του ανθρωπολογικού τύπου που καλείται να υλοποιήσει αυτή τη μετάβαση.
1. Τα χαρακτηριστικά της τοπικοποιημένης κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας
Υπάρχει ένας τρίτος τομέας της οικονομίας- μεταξύ του κρατικού και του ιδιωτικού - που έχει αναπτυχθεί σήμερα, και τον συναντούμε με πολλά ονόματα: κοινωνική οικονομία, αλληλέγγυα οικονομία, συνεργατική οικονομία, ηθική οικονομία, τρίτος τομέας, λαϊκή οικονομία, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία κ.α. Η φαινομενική σύγχυση γύρω από τον ορισμό, προκύπτει κυρίως γιατί αντανακλά μια έντονη εσωτερική διαμάχη για τη νοηματοδότηση και την εξέλιξη του φαινομένου. Σε αυτή την εξέλιξη συμμετέχει και δρα ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και πολιτικών υποκείμενων, από μικρές ομάδες γειτονιάς και κοινωνικά κινήματα μέχρι συνεταιρισμοί, πολυμετοχικές επιχειρήσεις και συνεταιριστικοί πιστωτικοί οργανισμοί.
Καταρχήν καλύτερα είναι να δεχθούμε τον συμπτυγμένο όρο «κοινωνική, συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία». Αυτός συνδυάζει και τα δύο κύρια ρεύματα πρακτικής που υπάρχουν: της συμπληρωματικότητας ως προς την καπιταλιστική οικονομία και της υπέρβασής της με τη δυναμική που εμπεριέχει ο όρος της ουσιαστικής κοινωνικής αλληλεγγύης (όχι με τα χαρακτηριστικά της «φιλανθρωπίας» βέβαια που προσπαθούν να της δώσουν καθεστωτικοί μηχανισμοί)
Πεδίο οικονομικής δράσης:
«αποκατάσταση ζημιών» και υπηρεσίες πρόνοιας, διατροφή - διακίνησή της, εφοδιασμός σε νερό και ενέργεια, διαχείριση δασών και θάλασσας, διαχείριση σκουπιδιών-αποβλήτων , μετακίνηση-μεταφορές, ραδιο-τηλε-συχνότητες, παραγωγή και μετάδοση γνώσης-ήπια τεχνολογία-εκπαίδευση, υγεία κ.λπ, αλλά και το σύνολο της οικονομικής ζωής, χρηματικής ή μη (π.χ. πίστωση).
Χαρακτηριστικά της:
Αρχική διασύνδεση με αγορά, αλλά προτεραιότητα στη σταδιακή αποσύνδεση - ανάπτυξη εναλλακτικών διασυνδέσεων με κατανάλωση. Ποικίλη κλίμακα και εσωτερική οργάνωση. Επιθυμητό το μικρό έως μεσαίο μέγεθος μονάδων. Αποφεύγεται: η μεγάλη κλίμακα καθώς και η κάθετη οργάνωση. Μορφή επιχείρησης: κοινωνικής βάσης (πολυμετοχική) ή συνεταιριστική ή συνεργατική. Έμφαση στην τοπικότητα, στη συμμετοχική και δημοκρατική λειτουργία. Απόρριψη «μεγιστοποίησης» κέρδους. Μέτρο επιτυχίας η συμβολή στη συλλογική-κοινωνική ευημερία-ευζωία. Συνέργειες -διασύνδεση μονάδων, φορέων, δικτύων και κοινωνικών κινημάτων. Διαφάνεια των στόχων- κοινωνικοπολιτική κριτική τους Κοινωνική αναγκαιότητα οικονομικών δραστηριοτήτων (οικονομία αναγκών) με κοινωνική ασφάλεια και υπευθυνότητα Πλεονάσματα για κοινωνικούς σκοπούς «κοινωνική- κοινοτική-συλλογική» ιδιοκτησία -χρήση των μέσων παραγωγής «Όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του». Δημιουργική- ισότιμη εργασία με σύγκλιση χειρωνακτικής-πνευματικής και συνεργατικές σχέσεις, αυτοδιαχείριση και συν-απόφαση στους χώρους εργασίας, παιδαγωγική λειτουργία Εισόδημα να δημιουργεί μόνο η εργασία! Σωστή κατανομή της αναγκαίας κοινωνικά εργασίας-χρονική μείωση της εργασίας που αντιστοιχεί στον καθένα. Εξίσωση μισθών εισοδημάτων. Διαφοροποιήσεις στο εισόδημα: ηθελημένη επιπλέον εργασία. Όρια μεταξύ κατώτερης και ανώτερης αμοιβής-εισοδηματικό πλαφόν. Αλληλεγγύη προς τις «επηρεαζόμενες» από την οικονομική δραστηριότητα κοινωνικές ομάδες και άλλα είδη ζωής. Οικολογική βιωσιμότητα και μικρές αποστάσεις («οικονομία της εγγύτητας»). Στήριξη στους τοπικούς φυσικούς παραγωγικούς πόρους και ενέργεια. Όσο γίνεται μεγαλύτερη αυτοδυναμία των περιοχών. Δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ περιοχών. Σύνδεση με τα γενικότερα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της μετάβασης σε έναν μετακαπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό. Το κοινωνικά αποδεκτό «συλλογικό- κοινωνικό όφελος», αποτέλεσμα γενικότερης αμεσοδημοκρατικής συζήτησης και συμφωνίας (νέο κοινωνικό συμβόλαιο). Ηθελημένη εξισωτική ατομική ολιγάρκεια στα πλαίσια της συλλογικής αφθονίας και της ελευθερίας, με ανάπτυξη κουλτούρας αυτοπεριορισμού, υπευθυνότητας και συναίσθησης των ορίων. Όλα τα εγχειρήματά της θα έχουν και το ρόλο του να διαμορφώνουν και να εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες σε αυτά, ώστε και μέσα από αυτά να αναδεικνύεται και ο απαιτούμενος νέος ανθρωπολογικός τύπος, ο απαραίτητος για τη θέσπιση της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνίας της μετάβασης. Πραγματικά αυτός ο νέος τύπος δε θα προέλθει «από το πουθενά» και ξαφνικά, αλλά θα είναι ταυτόχρονα δημιουργός και διαμορφωτής αυτών εγχειρημάτων
2. Ο ανθρωπολογικός τύπος της μετάβασης
Ο μετανεωτερικός άνθρωπος των καταναλωτικών κοινωνιών του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, έχει μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε ένα μονοδιάστατο οικονομικό άτομο με κυρίαρχη συνείδηση του ιδιώτη-καταναλωτή. Η ιδιότητα του πολίτη έχει εκχωρηθεί στους επαγγελματίες της πολιτικής, στα πλαίσια του κομματικού συστήματος και της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης. Με τον όρο «ιδιώτης» εννοούμε την επικράτηση του ιδιωτικού συμφέροντος, με τον όρο «πολίτης» την επιδίωξη του γενικού συμφέροντος της «πόλεως». Έτσι το ιδιωτικό συμφέρον υπερτερεί του γενικού, ενώ το γενικό μέσω της δύναμης των ΜΜΕ ταυτίζεται με το συμφέρον της κυρίαρχης οικονομικής και πολιτικής ελίτ. Η μετατροπή του συμφέροντος του κυρίαρχου σε γενικό, στηρίχθηκε στην «εισβολή» των ΜΜΕ στον «ιδιωτικό» χώρο και δεν έχει γίνει αντιληπτό, ότι αυτό είναι μια αντίφαση σε σχέση με την κυρίαρχη αξία του «ιδιωτικού». Το κυρίαρχο πολιτικό πρόβλημα λοιπόν που υπάρχει είναι το πώς μπορούμε να συνθέσουμε τις δύο πλευρές του ατόμου-του «ιδιώτη» και του «πολίτη»-σε ένα ενιαίο «πρόσωπο». Πως μπορούμε να θέσουμε σε κίνηση την πλειοψηφία των πολιτών που παραμένει πολιτικά απαθής.
Ένας τρόπος που προτείνουμε: μικρός στην αρχή, αλλά κρίσιμος στη συνέχεια αριθμός σημερινών ανθρώπων, με τα χαρακτηριστικά των ολόπλευρων-προσώπων που έχουν απορρίψει τα επίκτητα χαρακτηριστικά του «μαζικού» ανθρώπου-καταναλωτή -ιδιώτη, να αποτελέσουν «σχολή» μέσα από το παράδειγμα και την επιλογή τους. Να βάλουν τις βάσεις ενός κοινωνικού κινήματος που θα δημιουργεί ευνοϊκές για τον νέο ανθρωπολογικό τύπο οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικές δομές. Μέσα από αυτές τις δομές να συναντηθούν με τις ανάγκες μεγαλύτερων κοινωνικών ομάδων, ώστε να γενικεύονται τα επιθυμητά χαρακτηριστικά των προσώπων και της ομάδας.
Το ελάχιστο που θα χρειασθεί να γίνει: να σκιαγραφήσουμε αυτόν τον νέο τύπο (όχι φυσικά να τον προσχεδιάσουμε σαν μηχανικοί ή τεχνοκράτες), και να οργανώσουμε μια πλατειά συζήτηση πάνω σε αυτό στα πλαίσια του κινήματος. Για παράδειγμα θα έχει απορρίψει τα χαρακτηριστικά του εγωιστή, του άπληστου, του μοναχικού, νευρωτικού, αγχώδη, ανεύθυνου, φοβικού και φοβισμένου, του ανταγωνιστικού, επιθετικού, ενεργοβόρου, καριερίστα, αμοραλιστή κ.λπ καταρχήν. Στη συνέχεια θα αποκτά κάποια άλλα χαρακτηριστικά όπως π.χ. της συμμετοχικότητας –συνέργειας- αλληλεγγύης, της αγάπης, του σεβασμού προς όλα τα είδη ζωής, της αλληλοεκτίμησης- ανεκτικότητας του διπλανού, της επιδίωξης της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, της επιδίωξης της αυτοπραγμάτωσης με ανάπτυξη όλων των εν δυνάμει δεξιοτήτων του, της επιδίωξης της οικουμενικότητας των ιδεών και της ευζωίας μέσα από τη λιτότητα και τη συλλογική αφθονία, καθώς και της ισονομίας- αυτοεκπροσώπησης, της επιδίωξης της κυριολεκτικής άμεσης δημοκρατίας με απόκτηση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη και συμμετοχή σε συνελευσιακές διαβουλεύσεις της κοινότητας και σε συμβούλια εκπροσώπησης σε ανώτερο επίπεδο ομοσπονδιακής οργάνωσης της κοινωνίας.
Ο ιδιαίτερος ανθρωπολογικός τύπος του «νεοέλληνα», δηλαδή της ιδιώτευσης-βολέματος, της απάθειας- «ωχαδερφισμού», της συναλλαγής-πελατιακών σχέσεων, της αλλοτρίωσης κ.λπ., θα είναι ένα επιπλέον μέρος του προβλήματος που έχουμε να επιλύσουμε
3. Το νέο "κοινωνικό συμβόλαιο":
Δεν μπορεί παρά να έχει ως ανώτατη αρχή την έννοια της άμεσης/συμβουλιακής/ κοινωνικής δημοκρατίας, στην οποία όλοι δύνανται να συμμετέχουν ισότιμα στη διαμόρφωση των συνθηκών ζωής και στη διαχείριση των κοινών. Η αρχή αυτή μπορεί να βρει εφαρμογή στη σύγκλιση τακτικών λαϊκών συνελεύσεων, σε τακτά χρονικά διαστήματα, σε επίπεδο χωρικής ενότητας*. Οι λαϊκές συνελεύσεις θα καλούνται ταυτόχρονα σε όλες τις χωρικές ενότητες, στις οποίες υπάρχει η δυνατότητα σύγκλισής τους. Εκεί θα συζητούνται όλα τα βασικά προβλήματα της περιοχής ή της χώρας.
Από τις λαϊκές συνελεύσεις, θα ορίζεται (με εκλογή, με κλήρωση ή κοινή συναινέσει) ένα ΓενικόΑυτόνομο Συμβούλιο Χωρικής Ενότητας με συγκεκριμένο αριθμό ανακλητών εκπροσώπων. Επίσης, θα ορίζονται με τον ίδιο τρόπο Θεματικά Αυτόνομα Συμβούλια Χωρικής Ενότητας πάνω σε ζητήματα όπως α)της οικονομίας- παραγωγής, β) των κοινωνικών αγαθών (παιδεία, υγεία, πολιτισμός, κ.λ.π.), γ) των κοινωνικών και εργατικών δικαιωμάτων, δ) των οικολογικών ζητημάτων και ε) της κοινωνικής αυτοάμυνας.
Στο Γενικό Αυτόνομο Συμβούλιο θα συμμετέχουν μέλη των Θεματικών Συμβουλίων αλλά και εκπρόσωποι που θα καθοριστούν απευθείας από τη Λαϊκή Συνέλευση Χωρικής Ενότητας. Με αυτόν τον τρόπο, το Γενικό Συμβούλιο δεν θα είναι απλά ένα άθροισμα των επιμέρους πεδίων δραστηριοποίησης αλλά κάτι πολύ παραπάνω. Οι εκπρόσωποι των Γενικών ή των Θεματικών Αυτόνομων Συμβουλίων θα συναντιούνται μεταξύ τους και, με βάση τις προτάσεις αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν, θα είναι υπεύθυνοι για την προώθηση και τον συντονισμό τους σε επίπεδο επικράτειας. Οι εκπρόσωποι των Αυτόνομων Συμβουλίων θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένα όρια θητείας, προκειμένου οι θέσεις εκπροσώπησης να μην μετατρέπονται σε προσωποπαγείς.
Αυτό ασφαλώς είναι ένα γενικό περίγραμμα του Ευκταίου να συμβεί, ως έκφραση μιας νέας μορφής κοινωνικής και πολιτειακής οργάνωσης: της δημοκρατικής αυτονομίας και του συνομοσπονδισμού, που όταν και αν ολοκληρωθούν οι δομές της- σε μια όσο γίνεται πιο μικρή χρονικά περίοδο και από αμυντικές που θα είναι στην αρχή, σε σχέση συμπλήρωσης, αντιπαράθεσης, απόρριψης και ρήξης με τις υπάρχουσες δομές του κράτους , μπορέσουν στο τέλος να επικρατήσουν- μπορεί να θεσμοθετηθεί με τη μορφή ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου.
Χρειάζεται να θέσουμε την πρόταση της συνθετικής ενωτικής δράσης στην κατεύθυνση μιας ολικής αναδιοργάνωσης της ζωής μας.
Μιλάμε για μια κοινωνική πρόταση που προϋποθέτει όντως να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας όχι ως ευχή αλλά ως πολιτικό σχέδιο διαμορφωμένο οργανωτικά, που θα βάλει σε κίνηση μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας για να την υλοποιήσει. Αναγκαία συνθήκη για να γίνει μια αλλαγή ορατή και πιστευτή είναι η δυνατότητα πραγμάτωσής της "από τα κάτω", στο σήμερα. Αυτή τη δυνατότητα οφείλουμε με θάρρος να διερευνήσουμε.
*η έννοια της χωρικής ενότητας θα καθοριστεί με βάση τις πρακτικές δυνατότητες (π.χ. γεωγραφικοί και χωροταξικοί/πολεοδομικοί όροι, προβλεπόμενη διαθεσιμότητα, κ.λ.π.). Έτσι λοιπόν, η χωρική ενότητα στην Αθήνα, μπορεί να είναι ένας δήμος, (π.χ. Δήμος Αθηναίων) ή μία ευρύτερη περιοχή (π.χ. νοτιοανατολική Αθήνα) και εκτός Αθήνας μία ενιαία περιοχή (π.χ. Πήλιο), τα όρια ενός νομαρχιακού διαμερίσματος (π.χ. νομός Μαγνησίας) ή και μία ακόμα μεγαλύτερη γεωγραφική ενότητα (π.χ. ανατολική Θεσσαλία ή ολόκληρη η Θεσσαλία).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου